به گزارش  خبرگزاری صداوسیما این ذخایر عظیم یخ، که در رشته‌کوه‌های مرتفعی مانند تیان شان، پامیر، هندو کش و آلتای قرار دارند، تنها نمادی از زیبایی طبیعی نیستند، بلکه شریان‌های حیاتی تأمین آب برای میلیون‌ها نفر به شمار می‌روند.

این یخچال‌ها، منبع اصلی رودخانه‌های بزرگی مانند آمودریا، سیردریا و زرافشان هستند. آبی که از ذوب تدریجی آنها تأمین می‌شود، اساس کشاورزی، تأمین آب شرب و در نهایت، توسعه پایدار کشور‌های آسیای مرکزی و فراتر از آن است. هرگونه تغییر در حجم یا پایداری این یخچال‌ها، می‌تواند پیامد‌های مخربی برای امنیت غذایی، پایداری زیست‌محیطی و حتی صلح منطقه‌ای داشته باشد.

تغییرات اقلیمی و گرمایش جهانی، تهدیدی جدی برای این منابع حیاتی محسوب می‌شوند. ذوب بی‌رویه یخچال‌ها می‌تواند ابتدا به سیلاب‌های فصلی و سپس به کمبود شدید آب در آینده منجر شود. به همین دلیل، نظارت دقیق بر وضعیت یخچال‌ها و توسعه راهکار‌های سازگاری با تغییرات آب و هوایی، نه یک انتخاب، بلکه یک ضرورت فوری برای تضمین آینده این مناطق است. همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی در این زمینه، برای حفظ این شریان‌های حیاتی آسیا، بسیار حیاتی است.

چالش‌های پیش روی یخچال‌ها: ذوب بی‌رویه و پیامدها

ذوب شدن یخچال‌های طبیعی یکی از مهم‌ترین چالش‌های زیست‌محیطی عصر حاضر است. تغییرات اقلیمی تاکنون باعث از بین رفتن حدود یک سوم یخ‌های کوهستانی شده و این روند، بدون تلاش‌های جدی برای کاهش انتشار گاز‌های گلخانه‌ای، ادامه خواهد یافت. یکی از نتایج آب شدن یخچال های طبیعی تأثیر  آن بر منابع آب است، با کوچک شدن یخچال‌ها، منابع آب محلی و فصلی که میلیارد‌ها نفر برای آب آشامیدنی، آبیاری و تولید انرژی به آن وابسته هستند، مختل می‌شوند.

از دیگر پیامدهای این پدیده اقلیمی ناامنی غذایی است،کاهش دسترسی به آب مستقیماً بر بهره‌وری کشاورزی تأثیر گذاشته و منجر به ناامنی غذایی، به ویژه در مناطقی که به رودخانه‌های تغذیه‌شده توسط یخچال‌ها وابسته هستند، می‌شود.

همچنین تهدید تولید برق آبی از دیگر نتایچ آب شدن یخچال های طبیعی است، کاهش جریان آب، تولید برق آبی را که بسیاری از کشور‌ها برای امنیت انرژی و توسعه اقتصادی به آن تکیه دارند، به خطر می‌اندازد.

نگرانی های جهانی از ذوب یخچال‌ها

شواهد نگران‌کننده ای از ذوب یخچال‌ها وجود دارد.ارزیابی‌ها پیش‌بینی می‌کنند هندوکش هیمالیا تا پایان قرن حاضر تا دو سوم یخچال‌های طبیعی خود را از دست بدهد. در طول قرن گذشته، تقریباً ۳۰ درصد از یخچال‌های طبیعی تاجیکستان ناپدید شده‌اند. یخچال طبیعی وانچ یاخ (فدچنکو سابق)، بزرگترین یخچال طبیعی قاره‌ای جهان، در ۷۰ تا ۸۰ سال گذشته بیش از ۱ کیلومتر عقب‌نشینی کرده و ۴۴ کیلومتر مربع از مساحت آن کاسته شده است.

 روند‌های مشابهی در مناطق دیگر مانند آند (که رود آمازون را تغذیه می‌کند) نیز مشاهده می‌شود. ذوب سریع برف، سیل‌های ناشی از فوران دریاچه‌های یخی و رانش زمین، کشور‌هایی از آلمان تا پرو و نپال را تحت تأثیر قرار داده است.ذوب شدن یخچال‌های قطبی و صفحات یخی در قطب شمال و جنوب نیز در حال تسریع است که به افزایش سطح آب دریا‌های جهان کمک کرده و خطرات شدیدی را برای کشور‌های کوچک جزیره‌ای و جمعیت‌های ساحلی ایجاد می‌کند.

اقدامات جامعه جهانی برای مقابله با ذوب شدن یخچال های طبیعی

با توجه به فوریت این چالش‌ها، جامعه جهانی اقدامات متعددی را آغاز کرده است از جمله اینکه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در دسامبر ۲۰۲۲، سال ۲۰۲۵ را به عنوان سال بین‌المللی حفظ یخچال‌های طبیعی اعلام کرد. یونسکو و سازمان هواشناسی جهانی (WMO) مسئول تسهیل فعالیت‌های مرتبط با این سال هستند.

دهه اقدام برای علوم یخ‌کره‌ای (۲۰۲۵-۲۰۳۴): در آگوست ۲۰۲۴، سازمان ملل متحد قطعنامه‌ای را برای این دهه تصویب کرد تا از طریق تحقیقات و نظارت علمی، به ذوب یخچال‌ها و چالش‌های یخ‌کره‌ای رسیدگی کند.پیمان برای آینده یکی دیگر از اقدامات جهانی است. این پیمان، که در اجلاس آینده در ۲۲ سپتامبر ۲۰۲۴ تصویب شد، چارچوبی برای حفظ یخچال‌های طبیعی ارائه می‌دهد.

یادداشت از تحریریه محیط زیست خبرگزاری صداوسیما