جوان آنلاین: شهیدسید ابراهیم رئیسی، چهره‌ای که نامش با تحول، اخلاص و خدمت گره خورده است، نه‌تنها در عرصه‌های مدیریتی و سیاسی، بلکه در زندگی شخصی نیز الگویی کم‌نظیر از تعهد و ساده‌زیستی بود. او مردی بود که در هر مسئولیتی، از قوه قضائیه تا آستان قدس رضوی و دولت، تنها به انجام تکلیف می‌اندیشید و هیچ‌گاه از مسیر خدمت به مردم و انقلاب اسلامی منحرف نشد.
در این گفت‌و‌گو، محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد دولت سیزدهم از ناگفته‌های زندگی و شخصیت شهید رئیسی پرده برمی‌دارد. او روایت‌هایی از حساسیت بی‌نظیر شهید رئیسی نسبت به بیت‌المال، روحیه تحولگرایانه و تلاش‌های شبانه‌روزی ایشان را برای حل مشکلات کشور بیان می‌کند. روایت‌هایی که تصویری دقیق‌تر از مردی ارائه می‌دهند که حتی در سخت‌ترین شرایط، با جدیت و لطافت، مسیر پیشرفت را هموار می‌کرد.
از تصمیمات قاطع و شفاف او در جلسات دولت گرفته تا شوخ‌طبعی‌های خاصی که تلخی سختی‌ها را از میان می‌برد از برنامه‌های بلندمدت او برای آینده کشور تا حساسیت او نسبت به کوچک‌ترین مسائل مالی، این گفت‌و‌گو فرصتی است تا جنبه‌های نادیده، اما مهم شخصیت شهید رئیسی را بشناسیم.
شهید رئیسی، مردی بود که «نمی‌شود» و «نمی‌توانیم» در قاموسش جایی نداشت. او با روحیه‌ای استوار و بی‌وقفه، برای رفاه عمومی مردم و اعتلای کشور تلاش کرد و نامش را در تاریخ انقلاب اسلامی جاودانه ساخت.
شهید رئیسی چه ویژگی‌های شخصیتی برجسته‌ای داشتند که ایشان را از دیگران متمایز می‌کرد؟
شهید آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی، یکی از چهره‌های برجسته و تأثیرگذار انقلاب اسلامی بودند که شخصیت‌شان ترکیبی از اخلاص، مجاهدت، دغدغه‌مندی و مسئولیت‌پذیری بود. ایشان نه‌تنها یک رجل سیاسی و قضایی توانمند بودند، بلکه یک مدیر تحولگرا با روحیه خدمت‌گزاری خالصانه که تا آخرین لحظات عمرشان برای اعتلای ایران اسلامی تلاش کردند.
از ابتدای دهه ۶۰، هم‌زمان با سخت‌ترین سال‌های دفاع مقدس، شهید رئیسی در مناصب قضایی مانند دادستانی کرج و تهران، نقش مهمی در تأمین امنیت داخلی کشور ایفا کردند. در آن دوران، کشور با مشکلات متعددی مواجه بود. از جنگ تحمیلی گرفته تا حملات موشکی و بمباران‌های بی‌وقفه شهرها، همچنین فعالیت‌های گروه‌های تروریستی که بی‌رحمانه مردم بی‌گناه را هدف قرار می‌دادند. شهید رئیسی به عنوان یک مسئول خدوم، با تمام توان در مسیر مبارزه با عوامل ناامنی تلاش کردند و در این مسیر، ثابت‌قدم ماندند.
در دهه۷۰، ایشان به مبارزه با فساد پرداختند و در سمت ریاست سازمان بازرسی، این نهاد را از حالت انفعال خارج کرده و آن را به یکی از ارکان نظارتی قدرتمند کشور تبدیل کردند. سبک مدیریتی شهید رئیسی، مبتنی بر جذب نیرو‌های متخصص و نخبه بود. جوانان تحصیل‌کرده‌ای که امروز در جایگاه‌های مهم اجرایی کشور نقش‌آفرینی می‌کنند.
در ادامه، ایشان به معاونت اول قوه قضائیه رسیدند و سپس به تولیت آستان قدس رضوی منصوب شدند. در این جایگاه نیز منش تحولگرایانه ایشان به وضوح نمایان شد. آستان قدس که پیش‌تر عمدتاً به فعالیت‌های درون حرم مطهر محدود بود، تحت مدیریت شهید رئیسی به یک شبکه گسترده اجتماعی و فرهنگی در سطح ملی و بین‌المللی تبدیل شد. ایشان به گسترش فعالیت‌های عام‌المنفعه پرداختند و شبکه «خادمیاران» را با حضور بیش از ۲۰۰هزار داوطلب در سراسر کشور راه‌اندازی کردند. از دیگر اقدامات ایشان، برگزاری نشست‌های مقاومت با حضور اندیشمندان بین‌المللی و ایجاد جایزه جهانی گوهرشاد، برای تقدیر از فعالیت‌های برجسته در حوزه زنان بود. در انتخابات سال ۹۶، شهید رئیسی با حمایت گسترده مردم وارد عرصه رقابت شدند. پس از آن، به دستگاه قضایی بازگشتند و در مدت کوتاهی سرمایه اجتماعی این نهاد را احیا کردند و جایگاه آن را به وضعیت مطلوبی رساندند.
با وجود تمایل شخصی به ادامه فعالیت در قوه قضائیه، شرایط سیاسی کشور و نارضایتی مردم از عملکرد دولت وقت، ایشان را سر یک دوراهی قرار داد، یا ادامه فعالیت نظارتی و مطالبه‌گری در دستگاه قضا، یا پذیرش مسئولیت اداره دولت و مواجهه مستقیم با چالش‌های کشور. ایشان با روحیه جهادی و برای حفظ آرمان‌های انقلاب، گزینه دوم را انتخاب کردند و با تلاش شبانه‌روزی در جهت رفع مشکلات کشور گام برداشتند.
آنچه شهید رئیسی را متمایز می‌کرد، اخلاص، عشق به خدمت، کار بی‌وقفه و تعهد بی‌چون‌وچرا به مردم بود. ایشان تا آخرین لحظه عمرشان به دنبال خدمت و ایجاد تحول در نظام اسلامی بودند و همین روحیه باعث شد، نام و یادشان در تاریخ انقلاب جاودانه بماند.
به اقدامات شایسته شهید رئیسی در قوه قضائیه اشاره کردید. به تعبیر رهبر معظم انقلاب، شهید رئیسی در قوه قضائیه تحول ایجاد کردند. به نظر شما چه عواملی باعث ایجاد این تحول شده بود؟
شهید آیت‌الله رئیسی یکی از معدود شخصیت‌هایی بودند که رهبر معظم انقلاب در تمامی دوره‌ها، پس از ترک هر جایگاه از سوی ایشان، به جانشینان‌شان تأکید می‌کردند، مسیر خدمات و تحولات ایشان را ادامه دهند. این موضوع نشان‌دهنده عمق تأثیرگذاری و اهمیت اقدامات شهید رئیسی در مسئولیت‌های مختلف است. برای نمونه، در حکم انتصاب آقای مروی در ۵ فروردین ۱۳۹۸ به تولیت آستان قدس رضوی، یا در حکم انتصاب آقای محسنی به ریاست قوه قضائیه، رهبر انقلاب به‌طور خاص بر ادامه مسیر تحولات ایجاد شده از سوی شهید رئیسی تأکید داشتند. این تأکید که در موارد مشابه کمتر دیده شده، نشان‌دهنده جایگاه ویژه شهید رئیسی در نگاه مقام معظم رهبری است.
شهید رئیسی در دوران مسئولیت خود در قوه قضائیه، با روحیه‌ای تحولگرا و خستگی‌ناپذیر، توانست اعتماد مردمی و اعتماد رهبر انقلاب را به قله‌ای بی‌سابقه برساند. ایشان با درک عمیق از مشکلات کشور و برخورداری از قوه عاقله‌ای راهبری‌کننده، توانستند مسائل را به‌طور مؤثر حل کنند و کشور را به سمت پیشرفت هدایت کنند. رهبر معظم انقلاب در سال ۱۴۰۲، در سخنانی از تمامی دولت‌ها تشکر کردند، اما به‌طور خاص از دولت شهید رئیسی تمجید کردند و ۵۰ ویژگی و دستاورد این دولت را برشمردند. این تمجید که کمتر در مورد دولت‌های پیشین دیده شده، نشان‌دهنده موفقیت و تأثیرگذاری شهید رئیسی در عرصه مدیریت کشور است.
شهید رئیسی را می‌توان به‌حق «مرد تحول» و «مرد خستگی‌ناپذیر» نامید. ایشان نه‌تنها تلاش می‌کردند، بلکه با برنامه‌ریزی دقیق و هدفمند، نتایج ملموسی را به دست می‌آوردند. برخلاف افرادی که بدون راهبری صحیح، تنها به تلاش بی‌ثمر می‌پردازند، شهید رئیسی با درایت و تدبیر، مسیر پیشرفت را هموار می‌کردند.
این ویژگی‌ها، شهید رئیسی را به الگویی بی‌بدیل در مدیریت و خدمت‌گزاری تبدیل کرد و نام ایشان را در تاریخ انقلاب اسلامی جاودانه ساخت.
سابقه آشنایی شما با شهید رئیسی به کجا برمی‌گردد؟
آشنایی شخصی من با شهید آیت‌الله رئیسی، به نوروز سال ۱۳۸۹ برمی‌گردد، زمانی که در یک سفر زیارتی زمینی به عتبات عالیات، افتخار همراهی با ایشان را داشتم. این سفر آغاز انس و الفت ما بود و فرصتی فراهم شد تا از نزدیک با شخصیت ایشان آشنا شوم. علاوه بر این، یکی از عزیزان و دوستان نزدیک ما، داماد بزرگ شهید رئیسی هستند که به واسطه ایشان، امکان همراهی نزدیک‌تر و شناخت بهتر نسبت به ایشان برایم فراهم شد. این ارتباط موجب شد، بتوانم نگاه و روش مدیریتی ایشان را دقیق‌تر بشناسم و از دیدگاه‌های ایشان بهره ببرم.
در دوره قبل در دستگاه قضایی ارتباط مستقیم نداشتم، اما از زمانی که ایشان مسئولیت تولیت آستان قدس رضوی را بر عهده گرفتند و سپس وارد عرصه دولت شدند، نزدیک به ۱۰ سال افتخار همکاری با ایشان را داشتم. این تجربه برای من ارزشمند بود چراکه توانستم از تلاش‌ها، برنامه‌ها و دیدگاه تحولگرایانه ایشان در حوزه‌های مختلف از نزدیک مطلع شوم.
خدا را شاکر هستم که چنین فرصت بزرگی نصیبم شد تا در کنار یکی از تأثیرگذارترین چهره‌های انقلاب اسلامی، همکاری و تعامل داشته باشم و از نزدیک شاهد روحیه جهادی و اخلاص ایشان در خدمت به مردم و نظام اسلامی باشم.
لحظه خاصی که در تعاملات با شهید رئیسی داشتید و به طور ویژه در یاد شما مانده باشد، چیست؟
عمده خاطرات خاصی که در تعاملات روزانه با آیت‌الله رئیسی داشتم، بسیار برجسته و به‌یادماندنی هستند. یکی از ویژگی‌های بارز ایشان، روحیه پذیرش استدلال و منطق بود. بسیاری از مواقع، دوستان و همکاران درخواست‌هایی داشتند که شهید رئیسی با آنها موافق نبودند یا نظر منفی داشتند. در این مواقع، آیت‌الله رئیسی به من می‌گفتند، موضوع را با آنها مطرح کنم. اگر استدلال قوی و منطقی ارائه می‌شد، با کمال تواضع و انعطاف‌پذیری، آن را می‌پذیرفتند.
چالشی وجود داشته که شهید رئیسی با آن روبه‌رو شوند و به شکل خاصی پشت سر بگذارند و در ذهن شما ماندگار شود؟
شهید آیت‌الله رئیسی در دوران مسئولیت خود، بار‌ها با چالش‌های پیچیده‌ای روبه‌رو شدند که توانایی مدیریتی و هوش فوق‌العاده ایشان را به نمایش گذاشت. یکی از ویژگی‌های برجسته ایشان، توانایی جمع‌بندی نظرات متعارض و ارائه راه‌حل‌های عملی بود.
در جلسات دولت، گاهی وزرا گزارش‌هایی ارائه می‌دادند که شرایط را به‌ظاهر بن‌بست نشان می‌داد. برای مثال، گزارش‌هایی از بانک مرکزی، سازمان برنامه، وزارت اقتصاد، وزارت صمت و وزارت نفت مطرح می‌شد که هرکدام از زاویه‌ای متفاوت به یک موضوع نگاه می‌کردند. این اختلاف‌نظرها، گاهی شرایط را قفل می‌کرد، اما شهید رئیسی با توانایی فوق‌العاده خود، این نظرات متعارض را جمع‌بندی می‌کردند و راه‌حلی ارائه می‌دادند که مورد پذیرش همه اعضای جلسه قرار می‌گرفت. این توانایی، نشان‌دهنده مدیریت اجرایی بی‌نظیر ایشان بود.
ایشان همچنین به شدت از انعکاس مشکلات داخلی دولت در رسانه‌ها ناراحت می‌شدند و تأکید داشتند، اختلافات باید در جلسات حل شود، نه در فضای عمومی. روحیه ایشان این بود که دولت جای انتقاد و حل مشکلات است، نه داد زدن سر یکدیگر. این رویکرد، فضای همکاری و تعامل را در دولت تقویت می‌کرد. یکی دیگر از ویژگی‌های برجسته شهید رئیسی، حساسیت ایشان نسبت به زمان بود. ایشان معتقد بودند تصمیمات باید به‌سرعت اجرا شوند و هیچ دلیلی برای تأخیر وجود ندارد. برای مثال، سابقه داشت ایشان در ساعت چهار صبح با وزرا تماس می‌گرفتند تا موضوعی را پیگیری کنند. این روحیه، مانند خون در بدن، در دولت ایشان جاری بود و باعث می‌شد همه اعضای دولت به اهمیت زمان و سرعت در اجرای وظایف پی ببرند.
با وجود سخت‌گیری‌هایشان، شهید رئیسی توانسته بودند سختی‌ها را به شکلی شیرین و قابل‌تحمل تبدیل کنند. ایشان حتی در بدترین توبیخ‌ها، از زبان طنز استفاده می‌کردند تا تلخی را از تعاملات حذف کنند. برای مثال، اگر کسی وظیفه‌ای را به‌درستی انجام نمی‌داد، ایشان به شوخی می‌گفتند: «آقای فلانی، حماسه آفریدید!» این نوع برخورد، هم پیام را به‌خوبی منتقل می‌کرد و هم باعث می‌شد شخص خجالت‌زده نشود.
شهید رئیسی با روحیه‌ای استوار بر شفافیت و مطالبه‌گری، توانستند مجموعه دولت را به حرکت درآورند و چالش‌ها را به فرصت تبدیل کنند. این ویژگی‌ها، ایشان را به الگویی بی‌بدیل در مدیریت و خدمت‌گزاری تبدیل کرد.
آیا پیش آمده است شهید رئیس‌جمهور، درباره آرزو‌ها یا علاقه‌مندی‌های شخصی خود با شما صحبت کند؟
شهید آیت‌الله رئیسی فردی بودند که نسبت به خودشان سخت‌گیر و بهره‌مندی‌شان از زندگی دنیوی به شکلی بسیار محدود بود. ایشان به معنای واقعی کلمه، یک مجاهد بودند که تمام زندگی‌شان را وقف خدمت به مردم و انجام تکالیف الهی کردند. ایشان هیچ‌گاه آرزو‌های دنیوی نداشتند و در هیچ موقعیتی، طلب جایگاه یا موقعیت دیگری نکردند. آنچه شهید رئیسی را به حرکت درمی‌آورد، تنها احساس تکلیف بود. این ویژگی، یکی از بارزترین صفات ایشان و نشانه‌ای از ایمان و تعهد عمیق‌شان به اصول و ارزش‌های اسلامی بود. در انتخابات سال ۱۳۹۶، با وجود اینکه همه می‌دانستند، رئیس‌جمهور وقت با حمایت برجام و فضای القایی آن زمان، شانس بیشتری برای پیروزی دارد، شهید رئیسی با احساس تکلیف وارد عرصه شدند. ایشان بدون هیچ‌گونه ناراحتی یا تردید، پس از انتخابات به مسئولیت قبلی خود بازگشتند و با همان جدیت و اخلاص به کار ادامه دادند. این رفتار، نشان‌دهنده روحیه تکلیف‌گرایی و تعهد بی‌چون‌وچرای ایشان به وظایف‌شان بود.
به نظر شما، اگر امروز آیت‌الله رئیسی در میان ما بودند، چه دیدگاهی داشتند و چه راه‌حلی برای مشکلات امروز جامعه ارائه می‌دادند؟
پاسخ این سؤال را می‌توان در سخنان رهبر معظم انقلاب جست‌و‌جو کرد. ایشان در سخنرانی عید غدیر تیر سال گذشته تأکید کردند، کار‌ها و برنامه‌های شهید آیت‌الله رئیسی باید ادامه پیدا کند. این تأکید نشان‌دهنده اهمیت و تأثیرگذاری برنامه‌ها و دیدگاه‌های شهید رئیسی در حل مشکلات کشور است.
شهید رئیسی معتقد بودند، بسیاری از مشکلات پیچیده، از جمله مدیریت انرژی، قابل حل هستند. ایشان با جدیت و مصمم وارد اصلاح این حوزه شدند و باور داشتند، تکانه‌های ناشی از فشار‌های خارجی قابل کنترل هستند. در دوران مسئولیت ایشان، بازار و اقتصاد کشور به‌تدریج از وابستگی به فشار‌های بیرونی فاصله می‌گرفت و به سمت استقلال بیشتر حرکت می‌کرد. یکی از برنامه‌های مهم شهید رئیسی، تنظیم افقی برای آینده کشور در ۵۰سالگی انقلاب اسلامی بود. ایشان به همراه تیمی از همکاران نزدیک، جلسات منظمی برگزار می‌کردند تا برنامه‌هایی بلندمدت برای توسعه کشور تدوین کنند. برای مثال، ایجاد ۲۲شهر در سواحل مکران، ساخت مهم‌ترین مجتمع فرهنگی و هنری کشور در بلوار کشاورز و تکمیل شبکه‌های ترانزیتی شمال به جنوب و شرق کشور از جمله برنامه‌هایی بودند که در دستور کار قرار داشتند. شهید رئیسی معتقد بودند، حل مسائل ترانزیتی می‌تواند ده‌ها میلیارد دلار درآمد برای کشور ایجاد کند و جایگاه ایران را در اقتصاد جهانی ارتقا دهد. این برنامه‌ها که با دقت و آینده‌نگری طراحی شده بودند، می‌توانستند تحولی بزرگ در اقتصاد و زیرساخت‌های کشور ایجاد کنند. اگر شهید رئیسی امروز در میان ما بودند، بدون شک با همان روحیه جهادی و تکلیف‌گرایی، به حل مشکلات کشور می‌پرداختند. ایشان با تأکید بر شفافیت، برنامه‌ریزی دقیق و اجرای سریع، می‌توانستند مسیر توسعه و پیشرفت کشور را هموار کنند. امیدواریم دولت فعلی نیز بتواند، در ادامه این مسیر موفق باشد و برنامه‌های بلندمدت شهید رئیسی را به سرانجام برساند.
در پایان، اگر نکته‌ای درباره شهید رئیسی وجود دارد که سؤال در رابطه با آن پرسیده نشده است را لطفاً برای‌مان بازگو کنید.
یکی از ویژگی‌های برجسته شهید آیت‌الله رئیسی، حساسیت و سختگیری بی‌نظیر ایشان نسبت به بیت‌المال بود. ایشان همواره تلاش می‌کردند تا مسئولیت‌های‌شان را بدون هیچ‌گونه بهره‌برداری شخصی انجام دهند.
در دوران مسئولیت‌شان در قوه قضائیه، حقوق خود را به نصف کاهش دادند تا نشان دهند، هدف‌شان صرفاً خدمت است، نه کسب منافع شخصی. پس از انتصاب به تولیت آستان قدس رضوی، ۱۰ درصد از درآمد‌های آستان که به‌طور قانونی در اختیار ایشان بود، کاملاً از تصمیم‌گیری شخصی کنار گذاشته شد. این مبلغ که بیش از ۱۰۰ میلیارد تومان بود، به‌طور کامل وقف ایجاد مراکز درمانی در استان خراسان شد که همین اواخر افتتاح شده‌اند. این اقدام نشان‌دهنده اخلاص و ایثار ایشان در مدیریت دارایی‌های عمومی بود.
ایشان حتی از حقوق و مزایای طبیعی تولیت که بسیاری از مسئولان از آن بهره‌مند می‌شوند (و هیچ منع شرعی برای آن وجود ندارد)، استفاده نکردند. رویکرد ایشان همواره بر سبک‌بار بودن و اجتناب از بهره‌برداری شخصی از منابع مالی استوار بود. در سفر‌های خارجی نیز شهید رئیسی با حساسیت و سختگیری بسیار عمل می‌کردند تا هزینه‌های غیرضروری به حداقل برسد. این وسواس و دقت بالا باعث می‌شد، مشکلات مالی مربوط به سفر‌های دولتی کاهش یابد. ایشان در تصمیم‌گیری‌هایشان به‌شدت منطقی و قاطع بودند، اما در عین حال، اگر استدلالی قوی ارائه می‌شد، می‌توانستند قانع شوند. این ویژگی نشان‌دهنده ترکیب منحصر‌به‌فردی از اصول‌گرایی و انعطاف‌پذیری در مدیریت ایشان بود.
∎