آرتروز از بیماری‌های شایعی است که به‌ویژه، در سنین بالای ۵۰ سال در زنان و مردان رخ می‌دهد. این وضعیت باعث درد، سفتی و التهاب مفاصل می‌شود. انواع آرتروز وجود دارد و برای درمان و کنترل درد مفاصل، سفتی مفاصل و التهاب باید به دکتر ارتوپدی مراجعه شود. سن، ژنتیک، فرسودگی و پارگی مفاصل از علل آرتروز هستند.

متخصصان برای تشخیص آرتروز از روش‌های مختلفی مانند معاینه فیزیکی، معاینات تصویربرداری و آزمایش خون استفاده می‌کنند. برای درمان آرتروز نیز روش‌های گوناگونی مانند تجویز داروهای مسکن و داروهای ضدالتهاب توصیه می‌شود. فیزیوتراپی، تزریق کورتیکواستروئید و جراحی هم از روش‌های دیگر درمان‌اند. برای انتخاب درمان، ابتدا باید علت آرتروز کشف شود.

در این مقاله از علائم و نشانه‌های آرتروز می‌خوانید و با انواع آرتروز استخوانی و… آشنا می‌شوید. مطالعه مقاله به ۳ دقیقه زمان نیاز دارد. یادتان باشد که برای کنترل و پیشگیری از آرتروز باید به حفظ وزن سالم و ورزش منظم توجه کنید. تقویت عضلات و اجتناب از فعالیت‌های مضر برای مفاصل به پیشگیری از محدودیت حرکتی و ملتهب‌شدن مفاصل کمک می‌کند.

در پایان، اگر پرسشی درباره علائم آرتروز و انواع آن مانند آرتروز روماتیسمی داشتید، حتما بپرسید. پزشک به شما پاسخ خواهد داد.

آرتروز چیست؟

 انتهای استخوان‌های مفاصل بدن، با ماده‌ای لغزنده به نام غضروف پوشیده شده است. این ماده وظیفه دارد که با کم‌کردن مقدار اصطکاک بین دو سر استخوان، فرآیند‌های حرکتی بدن را آسان‌تر، سریع‌تر و بدون درد کند.

 این غضروف در اثر کهولت سن، خودالتهابی، عفونت و سایر موارد فرسوده می‌شود. چنین روندی باعث ساییدگی دو سر استخوان‌ها روی یکدیگر و ابتلا به بیماری آرتروز می‌شود. التهاب و درد در نواحی مختلفی از بدن رخ می‌دهد. گاهی درد زانو هم نوعی از آرتروز است.

آرتروز کدام بخش‌های بدن را درگیر می‌کند؟

 هر بخشی از بدن مستعد درگیری با آرتروز است، اما برخی از اندام‌ها و مفاصل بیشتر از دیگر قسمت‌ها مستعد درگیری هستند.

آرتروز معمولاً بخش‌هایی از بدن مانند زانوها، لگن، دست‌ها و ستون فقرات را درگیر می‌کند و می‌تواند منجر به درد و محدودیت حرکت در این مفاصل شود.

به‌عنوان مثال آرتروز لگن و ران به دلیل تخریب غضروف مفصل ران و لگن ایجاد می‌شود. در ادامه می‌تواند منجر به درد مزمن، سفتی و کاهش حرکت در این ناحیه شود. این وضعیت ممکن است باعث مشکلاتی در راه‌رفتن و انجام فعالیت‌های روزانه گردد.

علائم آرتروز چیست؟

علائم آرتروز بسته به نوع آن متفاوت است. گاهی بی‌آنکه علائمی از خود نشان دهد، تنها از راه عکس‌برداری قابل تشخیص است. در برخی موارد هم با ورم، درد یا کاهش دامنه حرکات بدن همراه می‌شود. برای مثال، در زمان انجام فعالیت‌های روزانه مثل بالا رفتن از پله‌ها، پیاده‌روی و حتی نشستن‌های طولانی آرتروز زانو را نشان می‌دهد.

آرتروز باعث ایجاد تغییرات دائمی در مفاصل بدن می‌شود، این وضعیت در مواردی به‌هم‌ریختگی اتصالات انگشت‌های دست را در پی دارد. گاهی هم دامنه تخریب آن از مفاصل درگیر فراتر می‌رود و به قلب، کلیه، چشم و پوست آسیب می‌زند.

علائم کلی آرتروز عبارت‌اند از:

• درد مفاصل قبل یا بعد از انجام فعالیت‌های طولانی مثل راه رفتن، نشستن و خوابیدن
• سفت‌شدن مفاصل و ایجاد صدا از نواحی درونی مفصل بعد از استراحت‌های طولانی
• ایجاد محدودیت در دامنه حرکات (که ممکن است به‌صورت لحظه‌ای از بین برود)
• تغییر رنگ پوست ناحیه درگیر، تغییر و التهاب خفیف

این علائم را جدی بگیرید و نگذارید که ابتلا به چنین وضعیتی باعث محدودیت‌های حرکتی شود.

انواع آرتروز چیست؟

تا کنون بیش از صد گونه مختلف آرتروز شناسایی شده است. این اختلال علائم خود را به تدریج نشان می‌دهد و باعث دردهای مفصلی، سفتی و تورم در نواحی مختلف بدن می‌شود. با انواع آن در ادامه آشنا می‌شوید.

آرتروز اولیه

آرتروز اولیه شایع‌ترین نوع آرتروز است. این بیماری با عبور از سن ۴۰سالگی خود را نشان می‌دهد. در اصل، سن، اصلی‌ترین عامل در از بین‌رفتن تدریجی غضروف موجود در مفاصل و ایجاد ساییدگی در دو سر استخوان است.

آرتروز ثانویه

این آرتروز در اثر وضعیت نامناسب فیزیک بدن ایجاد می‌شود و نواحی زیرین غضروف را تغییر می‌دهد.

به‌عنوان مثال آرتروز ستون فقرات و کمر به دلیل تخریب غضروف بین مهره‌ها و تغییرات استخوانی در مهره‌ها ایجاد می‌شود که می‌تواند منجر به درد مزمن، سفتی و کاهش انعطاف‌پذیری در ناحیه کمر شده و در برخی موارد به فشار بر اعصاب نخاعی منجر گردد.

برای مثال، این عوامل باعث افزایش خطر ابتلا می‌شوند:

• چاقی
• حمل وزنه‌های سنگین توسط ورزشکاران
• انجام حرکت‌هایی که در دراز مدت باعث تحمیل فشاری بیشتر از حالت استاندارد به مفاصل شود

فشار وارد بر غضروف‌ها و مفاصل نتایج خوبی به همراه ندارد.

آرتروز التهابی

این آرتروز به دلیل ایجاد انحراف در سیستم ایمنی بدن رخ می‌دهد. سیستم ایمنی سالم با فعال‌کردن التهاب درونی به سراغ مقابله با عوامل خارجی مثل عفونت‌ها و ویروس‌ها می‌رود.

گاهی امکان دارد که دچار اشتباه شود و به بافت‌های سالم حمله کند. این روند باعث تخریب و تجزیه مفاصل و حتی عضوهای دیگری مثل چشم، قلب، کلیه و نواحی دیگر می‌شود.

آرتروز عفونی

آرتروز عفونی زمانی ایجاد می‌شود که میکروب‌ها به نواحی درونی مفاصل راه پیدا می‌کنند. این عوامل بیماری‌زا در بافت سینوویال مفصل (Synovial) تکثیر  می‌شوند. بافت مذکور خون بیشتری نسبت به مفاصل دیگر دارد. نشانه‌ اصلی آرتروز عفونی درد شدید به همراه تب است. ورود میکروب‌ها به درون مفاصل می‌تواند از طریق راه‌های مختلفی اتفاق بیافتد.

پارگی‌های عمیق روی سطح پوست یا بیماری‌های عفونی مثل گلو درد باعث می‌شوند که باکتری‌ها از طریق جریان خون به درون مفاصل راه پیدا کنند. نام دیگر این مشکل آرتروز نقرسی است و در صورت پایین‌آمدن مقدار اسید اوریک درمان و کنترل می‌شود.

آرتروز در کودکان

آرتریت ایدیوپاتیک یا JIA شایع‌ترین نوع آرتروز در کودکان و نوجوانان است. نشانه‌های این بیماری عبارتند از:

• درد و سفتی مفصل
• ایجاد قرمزی و تورم
• احساس خستگی
•  کاهش اشتها
• تاری دید

این نوع آرتروز در گروه آرتروز‌های خودالتهابی قرار می‌گیرد و باعث ایجاد درد و تورم‌های شدید در مفاصل کودکان و نوجوانان می‌شود.

تشخیص آرتروز چگونه است؟

پزشک ارتوپدی این وضعیت را با معاینه‌ای فیزیکی تشخیص می‌دهد. او در ابتدا، مفاصل آسیب دیده را بررسی می‌کند و در مورد علائم از بیمار سوالاتی می‌پرسد.

به‌عنوان مثال آرتروز گردن یا اسپوندیلوز گردنی، به دلیل فرسایش و تخریب غضروف بین مهره‌های گردنی ایجاد می‌شود. این عارضه می‌تواند منجر به درد گردن، سفتی، کاهش حرکت و در برخی موارد، فشار بر اعصاب نخاعی و ایجاد علائم عصبی مانند بی‌حسی و ضعف در دست‌ها شود.

پزشک دامنه حرکت اعضای بدن بیمار را بررسی می‌کند. یعنی مشخص می‌کند که هر فرد چقدر می‌تواند مفاصل خود را تکان و حرکت بدهد. از روش‌های زیر هم در راستای تکمیل تشخیص استفاده می‌شود:

• سونوگرافی
• تصویربرداری با اشعه ایکس
• توموگرافی کامپیوتری (CT) اسکن
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)

این آزمایش‌ها می‌توانند به دکتر کمک کنند تا آسیب داخل مفاصل را ببیند و وجود مشکلاتی با علائم مشابه مانند شکستگی استخوان را رد کند.

درمان آرتروز چیست؟

بهترین درمان برای آرتروز باید با توجه به علائم بالینی و شدت آن‌ها توسط پزشک متخصص ارتوپدی یا دکتر روماتولوژی تجویز شود.با آگاهی از اینکه ارتوپدی چیست به پزشک متخصص مراجعه و درمان را پیگیری کنید.

ارتوپدی به‌عنوان یکی از روش‌های درمان آرتروز شامل تشخیص و درمان مشکلات استخوان‌ها، مفاصل و عضلات است. در این روش با استفاده از روش‌های جراحی و غیرجراحی به کاهش درد، بهبود عملکرد مفاصل و افزایش کیفیت زندگی بیماران کمک می‌کند.

معمولا درمان این بیماری با اقدامات غیرتهاجمی مثل درمان دارویی و تغییر سبک زندگی آغاز می‌شود. درمان‌های تهاجمی هم شامل جراحی ارتوپدی می‌شود و باید بعد از امتحان درمان‌های مختلف صورت بگیرد. درمان پزشکی آرتروز کمی سخت و پیچیده است. بخشی از توصیه‌های پزشک هم درمان خانگی است.

درمان‌های دارویی

برای درمان قرص آرتروز و داروهایی هم وجود دارد:

• داروهای ضد روماتیسمی اصلاح کننده بیماری (DMARDs).
• داروهای ضدالتهابی بدون نسخه (OTC) مانند NSAID ها یا استامینوفن.
• کورتیکواستروئیدها (داروهای ضدالتهابی تجویزی، از جمله تزریقات کورتیزون).

بنا به وضعیت هر فرد و تجویز پزشک از این داروها استفاده می‌شود.

جراحی 

اگر به آرتروز شدید مبتلا هستید و سایر درمان‌ها مؤثر نبوده‌اند، ممکن است به جراحی نیاز داشته باشید. دو نوع رایج جراحی فیوژن مفصل یا همجوشی و تعویض مفصل هستند:

• همجوشی مفصل؛ به هم‌پیوستن استخوان ها از طریق جراحی. بیشتر برای آرتروز ستون فقرات (همجوشی ستون فقرات) یا مچ پا (جوش دادن مچ پا) کاربرد دارد.
• تعویض مفصل؛ اگر مفاصل آسیب دیده باشند یا استخوانی از دست برود، به تعویض مفصل (جایگزینی مفصل) نیاز است. جراح مفصل طبیعی آسیب‌دیده را برمی‌دارد و آن را با یک پروتز (مفصل مصنوعی) جایگزین می‌کند. 

جراح به بیمار می‌گوید که به چه نوع جراحی نیاز دارد و چه فرایندی پیش روی او خواهد بود.

راه‌های درمان خانگی آرتروز

از آنجایی که آرتروز را یکی از انواع بیماری‌های ارتوپدی است،درمان‌های خانگی آن باید تحت نظر پزشک تجویز می‌شوند.

با بهره‌مندی از این روش‌ها، علائم آرتروز را تحت کنترل دربیاورید.

تمرینات ورزشی 

تمرینات ورزشی منظم می‌تواند به تقویت عضلات اطراف مفاصل، افزایش انعطاف‌پذیری و کاهش درد و التهاب کمک می‌کنند. این تمرینات شامل فعالیت‌های سبک مانند پیاده‌روی، شنا و یوگا می‌باشند.

در ادامه به چند نمونه از ورزش‌های مفید برای درمان آتروز اشاره می‌کنیم. 

کشش همسترینگ

• ابتدا روی زمین دراز بکشید و زانوی راستتان را به سمت قفسه سینه خم کنید.
• سپس دو دست خود را در پشت ران گذاشته و آن را در همان حالت نگه دارید.
• حالا وقت آن است که زانوی خود را به سمت بالا بکشید تا کاملا عمود شود.
• چند بار دیگر زانو‌هایتان را به همین شکل خم و راست کنید.

این حرکت برای بالا بردن انعطاف‌پذیری و دامنه حرکت زانو بسیار مناسب است.

قرار دادن پاها در حالت صلیب

برای انجام این تمرین باید:

• به صورت چهار زانو روی زمین بنشینید و کف دو دست خود را در مجاورت پهلوها روی زمین بگذارید.
• حالا دو سر زانوهایتان را که در حالت خمیده است رو به بالا بکشید.
• پاها را ۱۰ تا ۳۰ ثانیه نگه دارید و این حرکت را تکرار کنید.

ورزشی ساده مانند این مورد در بهبود دامنه حرکت و تقویت عضلات چهار سر ران و ساق پا موثر است.

پای شیب‌دار

در انجام این حرکت بهتر است برای حفظ تعادل دو صندلی در دو طرف خود قرار دهید:

• با دو دست لبه صندلی‌ها را بگیرید.
• یکی از پاها‌یتان را خم کنید تا ارتفاع بدنتان پایین بیاید.

نگذارید پای دیگراتان به زمین بخورد کند. بعد از پنج بار خم و راست کردن یک پا، بار دیگر همین حرکت را روی پای دیگر تکرار کنید.

مشت‌کردن دست

این تمرین ساده را در زمان بروز احساس سفتی و خشکی در مفاصل دست انجام دهید:

• دست خود را باز کنید و انگشتانتان را صاف نگه دارید.
• سپس به آرامی دست خود را مشت کنید، به گونه‌ای که انگشت شست روی سایر انگشت‌ها باشد.

با این تمرینات مفاصل بهبود پیدا می‌کنند.

حرکت O

برای انجام این حرکت هم باید:

• مانند تمرین قبلی انگشتانتان را باز کنید و صاف نگه دارید.
• حالا انگشتانتان را تا حدی خم کنید که روی انگشت شست قرار بگیرد و حرف O ساخته شود.

انجام هر حرکت و تمرینی باید زیر نظر پزشک و متخصص صورت بگیرد. در غیر این صورت، شاید حتی عوارض بدتری هم در بدن ایجاد شود.

آرتروز و رژیم غذایی چه ارتباطی دارند؟

اگر آرتروز دارید، سراغ این خوراکی‌ها نروید. غذاهای مضر برای آرتروز شامل موارد زیر هستند:

• فست‌فود
• سیب‌زمینی
• گوشت قرمز
• نوشابه و شیرینی
• کلیه مواد گلوتن‌دار
• نان سفید و برخی بیسکوبیت‌ها 
• غذاهای کنسروی و از پیش آماده‌

اگر آرتروز دارید حتما این خوردنی‌ها را میل کنید:

• زرد چوبه، زنجبیل و رزماری
• میوه و سبزیجات، مخصوصا مواردی با رنگ‌های تیره، زرد و نارنجی (مثل اسفناج، هویج، کلم بروکلی)
• خوراکی‌هایی که در آن‌ها امگا3 وجود دارد، مثل روغن زیتون، گردو، تخم کدو، ماهی‌های چرب مثل سالمون و ساردین
• خوراکی‌های پروبیوتیک و تخمیر شده مثل ماست، کفیر، کلم‌ترش، سیرترشی و دمنوش‌هایی مانند چای سبز و به‌لیمو

رعایت نکات غذایی می‌تواند در درمان و کنترل بیماری نقش پررنگی داشته باشد.

پیشگیری از آرتروز چگونه است؟

معمولاً با افزایش سن، احتمال ابتلا به آرتروز هم بیشتر می‌شود. با کاهش ترشح هورمون استروژن، زنان بیشتر از مردان در معرض خطر آرتروز هستند.

هرچند تا این لحظه راه حلی قطعی برای درمان آرتروز پیدا نشده، اما با اقدامات زیر می‌توانید از پیشرفت آن جلوگیری کنید و عمل جراحی را به تعویق بیاندازید.

تمرین‌های ورزشی

هرچه عضلات ناحیه چهار سر ران قوی‌تر باشند، احتمال ابتلا به آرتروز در بخش‌های پایین تنه کمتر می‌شود. برای همین انجام ورزش‌هایی برای تقویت عضلات زانو، لگن و ران نقش موثری در پیشگیری از بیماری دارند. دوچرخه سواری سبک، بلندکردن وزنه‌های سبک و حرکات کششی از ورزش‌های موثر در این زمینه‌اند.

کاهش وزن بدن

درصد احتمال ابتلا به آرتروز با افزایش وزن ارتباط مستقیم دارد. تحقیقات نشان داده ۹۷درصد از مبتلایان به آرتروز اضافه وزن دارند. کاهش هر کیلو از وزن بدن، فشار وارد بر زانو‌ها را تا ۴ کیلوگرم کاهش می‌دهد. بنا بر تحقیقات، با کاهش تنها ۱۰درصد از وزن بدن، احتمال وقوع آرتروز تا ۵۰درصد کاهش پیدا می‌کند.

کنترل قند خون

یکی از عواملی که می‌تواند باعث سفتی و تجزیه غضروف‌ها شود، بالا بودن سطح گلوکز خون است. بسیاری از افراد مبتلا به آرتروز از علائم دیابت هم رنج می‌برند. کنترل مقدار قند خون به صورت مستمر به حفظ سلامتی کمک شایانی می‌کند.

حفظ محدوده حرکت

انجام حرکات مختلف روزانه و حتی تمرین‌های ورزشی بهترین گزینه برای پیشگیری از آرتروز هستند.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر به پزشک مراجعه کنید:

• درد شدید (به خصوص اگر بیش از یک هفته طول بکشد).
• سفتی مفاصل که بدتر می‌شود؛ به خصوص اگر به طور ناگهانی نتوانید مفصل را به‌خوبی حرکت دهید.

به علائم دقت داشته باشید و در صورت بدتر شدن یا تشدید مکرر آن‌ها حتماً به پزشک مراجعه کنید.