به گزارش خط سلامت روابط میان روسیه و ایران از زمان آغاز حمله روسیه به اوکراین به‌طرز چشمگیری تقویت شده است. این روابط شامل همکاری‌های نظامی و فضایی بوده و به اوج خود در جریان امضای یک توافقنامه مشارکت جامع در نشست مسکو در ژانویه ۲۰۲۵ رسید.

به نوشته اندیشکده روابط خارجی مرکز استیمسون، با وجود بی‌اعتمادی تاریخی میان دو کشور، به نظر می‌رسد که تهران و مسکو در حال تحکیم یک محور همکاری در حوزه‌های نظامی و سیاسی هستند. نمونه‌ای از این همکاری‌ها، در ۱۸ فوریه نمایان شد، زمانی که میان آذربایجان، روسیه و ایران برنامه‌ای سه‌جانبه برای تکمیل کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال-جنوب تدوین شد.

چالش‌ها و فرصت‌ها

اما روابط نزدیک با روسیه تضمین‌شده نیست و ممکن است در صورت دستیابی به یک تفاهم میان روسیه و ایالات متحده بر سر اوکراین، به شدت تضعیف گردد. بخشی از تلاش روسیه برای تقویت روابط با تهران، ناشی از نیاز به تسلیحات جدید و یافتن راه‌هایی برای دور زدن تحریم‌های غربی است.

یکپارچگی مالی

یکی از حوزه‌های همگرایی فزاینده همکاری بانکی و تجارت غیر دلاری است که در توافقنامه مشارکت استراتژیک جامع ایران و روسیه در ژانویه ۲۰۲۵ به آن اشاره شد. در دسامبر ۲۰۲۲، بانک روسی VTB انتقال پول به ایران را آغاز کرد و دفتر نمایندگی خود را در تهران تأسیس نمود. همچنین سامانه‌های ملی پیام‌رسانی مالی دو کشور به هم متصل شدند.

بانک Sberbank روسیه انتقالات مالی به ریال را امکان‌پذیر ساخت و بانک Roseximbank نیز خدمات انتقال پول به روبل و ریال را ارائه می‌دهد. نهاد اصلی برای همکاری مالی میان روسیه و ایران، بانک ایرانی میر بیزینس است که زیرمجموعه بانک ملی ایران می‌باشد.

در ژوئیه ۲۰۲۴، یک توافق‌نامه سوآپ ارزی بین بانک‌های مرکزی ایران و روسیه امضا شد که منجر به تکمیل ادغام سامانه پرداخت «میر» روسیه با سامانه شتاب ایران گردید. این همکاری امکان برداشت وجه نقد از دستگاه‌های خودپرداز روسیه برای ایرانیان و روس‌های مسافر به ایران را فراهم کرده است.

با وجود پیشرفت‌های قابل‌توجه، مقررات ایران همچنان مانعی بر سر راه یکپارچگی مالی با روسیه محسوب می‌شود. یکی از مشکلات اصلی، چند نرخی بودن ارز در ایران است که برای روس‌ها مانع به شمار می‌رود.

تنش‌زدایی و آینده همکاری‌ها

همکاری‌های متقابل میان این دو کشور ممکن است در صورت کاهش تحریم‌های امریکا علیه روسیه به عنوان بخشی از توافق آتش‌بس در اوکراین، در معرض خطر قرار گیرد.

رسانه‌های ایرانی احتمال داده‌اند که مذاکرات آمریکا و روسیه در عربستان سعودی ممکن است شامل کاهش روابط مسکو با تهران بوده باشد. دیمیتری پسکوف، سخنگوی رئیس‌جمهور روسیه، گفته که همکاری دو جانبه تهران و مسکو به روابط روسیه و آمریکا ارتباطی ندارد.

اما دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، از تمایل خود برای یافتن راه‌حل‌های دیپلماتیک برای برنامه هسته‌ای ایران سخن گفته است، همزمان فشار حداکثری دوباره بر اقتصاد ایران اعمال می‌کند تا توانایی ایران در فروش نفت کاهش یابد.

منفعت‌های استراتژیک روسیه شامل دریای سیاه، قفقاز و اوکراین است. اگر تحریم‌های غرب علیه روسیه لغو شود، مسکو ممکن است از حمایت غیررسمی خود از برنامه هسته‌ای ایران دست بکشد.

با احتمال آتش‌بس در اوکراین و بهبود روابط میان آمریکا و روسیه، مسکو ممکن است ادغام مالی با ایران را به اندازه گذشته ضروری نبیند. در هر صورت، ایران باید در مذاکرات احتمالی با دولت ترامپ این احتمالات را در نظر بگیرد. به‌ویژه اینکه مسکو ممکن است به دنبال تعادل در سیاست خارجی خود باشد.