کبد، یکی از مهم‌ترین اندام‌های بدن انسان محسوب می‌شود. این عضو وظیفه تصفیه مواد سمی را از بدن به‌عهده دارد و در فرایند سوخت‌وساز بدن نیز موثر است. بعد از غذا خوردن و ورود مواد غذایی به داخل معده، اولین فرایند گوارش شروع می‌شود. در ادامه برای جذب و جداسازی چربی، پروتئین، کربوهیدرات و ویتامین‌ها آنزیم‌های مختلفی در سیستم گوارشی بدن ترشح می‌شود. هرگونه اختلال در تولید و جذب این آنزیم‌ها به کمک کبد، می‌تواند مشکلات و بیماری‌های مختلفی ایجاد کند. افزایش آنزیم بیلی روبین و درنتیجه بروز یرقان، هپاتیت و سندروم ژیلبرت از جمله این عوارض به شمار می‌روند. در ادامه برای توضیح بیشتر درباره اینکه چگونه بیلی روبین را کاهش دهیم، راهکارها و خطرهای افزایش این ماده در بدن را به‌طور کامل برای شما شرح می‌دهیم. همراه ما باشید.
آنچه در این مقاله می‌خوانیم:
بیلی روبین چیست؟
بیلی روبین نوعی رنگ‌دانه و آنزیم کبدی است. رنگ زرد ادرار و قهوه‌ای مدفوع ناشی از همین ماده است. گلبول‌های قرمز خون طول عمری 120 روزه دارند که بعد از این مدت‌زمان یا بر اثر بروز نوعی آسیب، در طحال شکسته شده و از بین می‌روند.
طحال در قسمت چپ شکم قرار دارد و در ساخت پادتن و سلول‌های خونی نقش دارد. یکی از اجزای سازنده گلبول‌های قرمز، هموگلوبین است که نوعی پروتئین محسوب می‌شود. بعد از شکسته شدن گلبول قرمز در طحال، این پروتئین هم تجزیه شده و نوعی بیلی روبین تولید می‌شود. به این بیلی روبین تولید شده، بیلی روبین غیرمستقیم یا غیرکونژوگه (Indirect Bilirubin) می‌گویند. این ماده نمی‌تواند در آب حل شود و حالتی غیرمحلول دارد. به همین دلیل نمی‌تواند وارد ادرار شود.
زمانی که بیلی روبین غیرمستقیم وارد کبد می‌شود، با پروتئین سلول‌های کبدی به‌نام آلبومین ترکیب می‌شود. حاصل این ترکیب تولید بیلی روبین مستقیم یا کونژوگه (Direct Bilirubin) است. بیلی روبین مستقیم توانایی حل شدن در آب را دارد؛ بنابراین می‌تواند وارد مدفوع و ادرار شود.
در ادامه این ماده وارد فرایند گوارش و هضم مواد غذایی در روده کوچک شده و در نهایت توسط کبد و کلیه باید از بدن خارج شود. اگر اختلالی در عملکرد این 2 عضو از بدن وجود داشته باشد، بیلی روبین مستقیم در خون جمع شده و باعث ایجاد زردی چشم و پوست می‌شود. از طرفی علت اصلی بروز سندروم ژیلبرت، هپاتیت و یرقان نیز تجمع همین ماده در بدن است.
رنج نرمال بیلی روبین در بزرگسالان و کودکان چقدر است؟
تعیین بیلی روبین مستقیم، غیرمستقیم و بیلی روبین کل در تشخیص اختلال‌های کبدی، کلیوی و مشکلات کیسه صفرا و پانکراس (لوزالمعده) موثر است. در آزمایش بیلی روبین چند پارامتر اندازه‌گیری می‌شود. مقدار بیلی روبین کل در حالت طبیعی برای بزرگسالان باید در حدود 0/3 تا 0/1 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر (mg/dL) باشد.
در حالی که این مقدار برای بیلی روبین مستقیم باید بین 0 تا 0/4 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر (mg/dL) باشد. با تفاضل بیلی روبین کل از بیلی روبین مستقیم می‌توانیم سطح بیلی روبین غیرمستقیم خون را نیز اندازه‌گیری کنیم.
این مقادیر برای نوزادان که معمولا به زردی یا یرقان دچار می‌شوند نیز بسیار حائز اهمیت است. زیرا به‌دلیل استرس زایمان و تولد و همچنین نارس بودن کبد نوزاد، میزان بیلی روبین در خون آن‌ها بالا می‌رود. مقدار بیلی روبین غیرمستقیم نوزاد در 24 ساعت بعد از تولد، باید کمتر از 5/2 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر (mg/dL) باشد.
معمولا نوزادانی که به زردی مبتلا می‌شوند، چند روز بعد از تولد هم‌سطح بیلی روبین خونشان بیشتر از 5 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر (mg/dL) است. مقدار طبیعی بیلی روبین در کودکان و افراد زیر 18 سال، باید در حدود 1 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر (mg/dL) باشد.
میزان خطرناک بیلی روبین
اگر مقدار بیلی روبین در خون نوزادان بیشتر از 15 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر (mg/dL) شود، باید سریعا تحت درمان قرار گیرد. همچنین افزایش مقدار بیلی روبین خون بزرگسالان به 3 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر (mg/dL) نیز نیاز به مراقبت و درمان به‌موقع دارد.
آیا بیلی روبین بالا خطرناک است؟
افزایش مقدار بیلی روبین منجر به ایجاد بیماری‌های مختلفی از جمله انواع هپاتیت، سندروم گیلبرت و یرقان می‌شود. در ادامه به برخی از بیماری‌هایی که در تجمع این ماده در خون نقش دارند اشاره کرده‌ایم.
- سنگ کیسه صفرا و انسداد مجاری صفراوی
- سیروز کبدی
- انسداد مجری کبدی و اختلال در انتقال و دفع بیلی روبین مستقیم
- کم‌خونی
- وجود تومور یا زخم در کبد
- زردی یا یرقان
- سندروم گیلبرت یا ژیلبرت
ابتلا به هر کدام از این بیماری‌ها معمولا با علائمی مثل زردی چشم‌ها و پوست همراه است. علاوه بر این اگر این مشکلات به‌موقع درمان نشوند، موجب بروز بیماری‌های بیشتر و سرطان خواهند شد. در مواردی افزایش سطح بیلی روبین خون به‌دلیل تخریب بیش‌ازحد گلبول‌های قرمز خون است. در صورت درمان نشدن این مشکل، احتمال بروز کم‌خونی‌های مزمن نیز بالا می‌رود.
نحوه تشخیص بالا بودن بیلی روبین در خون
برای تشخیص بالا بودن بیلی روبین در خون، اولین و مهم‌ترین قدم توجه به نشانه‌هایی مثل تغیر رنگ ادرار و مدفوع، زردی چشم‌ها و پوست، تورم پاها، خارش پوستی و دردهای شکمی است. اگر این علائم را داشتید سریعا به پزشک مراجعه کنید. بعد از معاینه بالینی، از شما نمونه خون گرفته می‌شود تا سطح بیلی روبین خون را اندازه بگیرند. در مواردی با انجام آزمایش ادرار هم می‌توان سطح بیلی روبین خون را اندازه گرفت.
برای تفسیر آزمایش بیلی روبین، باید به 3 مورد توجه کنید. اعداد بیلی روبین مستقیم، غیرمستقیم و بیلی روبین کل در تشخیص نوع بیماری شما موثر هستند. همچنین با اندازه‌گیری مقدار گلبول‌های قرمز، پلاکت و گلبول‌های سفید خون و بررسی عفونت‌های کبدی نیز می‌توان احتمال وجود عوارض ناشی از بالا بودن بیلی روبین را تشخیص داد.
عوارض بالا بودن بیلی روبین در نوزادان و بزرگسالان
عوارض بیلی روبین بالا در نوزادان معمولا باعث بروز یرقان و در برخی موارد، احتمال عقب‌ماندگی ذهنی را در نوزاد افزایش می‌دهد. این بیماری با قرار گرفتن زیر نور و رعایت توصیه‌های پزشک کودکان، بعد از 2 هفته درمان می‌شود.
عوارض افزایش بیلی روبین رد بزرگسالان متناسب با نوع بیماری آن‌ها می‌تواند شامل موارد زیر باشد.
- التهاب کبد
- التهاب مجاری صفراوی
- کم‌خونی مزمن
- سرطان کیسه صفرا
- تومور لوزالمعده (پانکراس)
- آسیب‌های مغزی
چگونه بیلی روبین را کاهش دهیم؟
برای آگاهی از اینکه چگونه بیلی روبین را کاهش دهیم، ابتدا باید پزشک تشخیص دهد که دلیل افزایش این ماده در خون چیست. اگر به‌دلیل وجود تومور در سیستم گوارش این مشکل ایجاد شده باشد، با انجام عمل جراحی و خارج کردن تومور، می‌توان سطح بیلی روبین را کاهش داد. در برخی موارد با تغییر سبک زندگی و ترک مصرف الکل و دخانیات، این عارضه تا حد خوبی درمان می‌شود.
در مواردی که وجود سنگ در کیسه صفرا یا مجاری صفراوی موجب افزایش بیلی روبین خون شود، با دارودرمانی و دفع سنگ یا انجام عمل جراحی این مشکل برطرف می‌شود. همان‌طور که گفتیم بر اثر تخریب گلبول‌های قرمز، بیلی روبین تولید می‌شود. اگر میزان این تخریب بیش‌ازحد طبیعی باشد، باید با دارودرمانی و فرایند دفع آن به‌درستی انجام شود. به‌طورکلی درمان این مشکل متناسب با نوع اختلال متفاوت است.
آیا بیلی روبین بالا در ایجاد سندرم ژیلبرت موثر است؟
سندرم ژیلبرت یا گیلبرت نوعی اختلال ژنتیکی است که در کبد فرایند دفع بیلی روبین به‌خوبی انجام نمی‌شود و در نتیجه سطح آن در خون بالا می‌رود. به‌دلیل نبود نوعی ژن در بدن بیماران مبتلا به سندروم ژیلبرت، این عارضه ایجاد می‌شود. بنابراین، ابتلا به این بیماری تنها مربوط به افزایش بیلی روبین در خون نیست. بلکه نبود نوعی ژن موجب بروز این بیماری می‌شود.
کلام آخر
افزایش بیلی روبین در خون می‌تواند نشان‌دهنده وجود نوعی اختلال در بدن باشد. این اختلال می‌تواند ژنتیکی مثل سندروم ژیلبرت یا به‌دلیل وجود نوعی انسداد یا تومور در کبد و مجاری صفراوی باشد. برای درمان این مشکل ابتدا باید آزمایش خون یا ادرار انجام شود و بعد متناسب با نوع بیماری روش‌های درمانی صورت گیرد.
سوالات متداول
تفسیر آزمایش بیلی روبین به چه صورت است؟
برای تفسیر آزمایش بیلی روبین باید به 3 مقدار مربوط به بیلی روبین غیرمستقیم، مستقیم و کل در برگه آزمایش توجه کنید. در قدم بعدی با مقایسه این اعداد با مقادیر طبیعی بیلی روبین، می‌توانید متوجه شوید که بیلی روبین خون شما در چه محدوده‌ای قرار دارد.
چگونه بیلی روبین را کاهش دهیم تا احتمال بروز بیماری‌های کبدی کاهش پیدا کند؟
برای کاهش بیلی روبین ابتدا باید نوع بیماری شما تشخیص داده شود. در مواردی با انجام عمل جراحی برای خارج کردن سنگ کیسه صفرا یا تومور موجود در سیستم گوارشی، می‌توان سطح بیلی روبین را کنترل کرد. تغییر سبک زندگی و ترک مصرف الکل و دخانیات برای بیماران مبتلا به هپاتیت یا کبد چرب، روشی مفید و موثر است.
مقدار طبیعی بیلی روبین خون چقدر باید باشد؟
مقدار طبیعی بیلی روبین کل در بزرگسالان باید تقریبا 3/0 تا 1/0 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر (mg/dL) باشد. این مقدار برای کودکان در حدود 1 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر (mg/dL) است. برای نوزادان تازه متولد شده نیز در چند روز ابتدایی تولد نباید بیشتر از 5 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر (mg/dL) باشد.
شرایط انجام آزمایش بیلی روبین چگونه است؟
برای انجام آزمایش بیلی روبین بهتر است که ناشتا باشید و در صورت تشنگی، می‌توانید مقداری آب بنوشید. اگر دارویی مصرف می‌کنید قبل از آزمایش با پزشک خود مشورت کنید. سعی کنید از خوردن داروهای آنتی‌بیوتیک، آرام‌بخش و ملین پرهیز کنید.
منابع:
healthline
labtestsonline
source