وقتی از دوستتان عکس می‌گیرید، معمولاً چهره‌اش را در مرکز و در فوکوس قرار می‌دهید. هنگام رانندگی در بزرگراه، چشمتان مستقیم روی جاده است.
به گزارش انتخاب و به نقل از sciencealert؛ اما برای میلیون‌ها بزرگسال مبتلا به دژنراسیون ماکولای وابسته به سن، این بخش مرکزی حیاتی میدان دید، چنان تار و محو می‌شود که دیگر قابل تشخیص نیست. درمان‌های موجود تنها می‌توانند روند بیماری را کند کنند یا اندکی به بهبود دید کمک کنند، اما معمولاً تاری به‌مرور بدتر می‌شود.
اکنون یک آزمایش بالینی جدید روی درمانی مبتنی بر پیوند سلول‌های بنیادی نشان داده این روش ممکن است بتواند به‌طور ایمن آسیب‌های تجمعی واردشده به ماکولا – بخشی از شبکیه که مسئول دید مستقیم و دقیق شماست – را معکوس کند.
این نخستین بار است که این نوع خاص از درمان سلول بنیادی روی انسان آزمایش می‌شود. چون مرحله‌ی 1/2a بود، تمرکز اصلی این مرحله بر ایمنی و کارایی اولیه قرار داشت.
میزان اثربخشی درمان در مقایسه با روش‌های موجود تا پایان مرحله‌ی سوم آزمایش‌ها مشخص نخواهد شد، اما نتایج اولیه آن‌قدر امیدوارکننده بود که روند انجام مراحل بعدی تأیید شده است.
چگونه از آزمایشگاه به انسان رسیدند؟
در آزمایش‌های پیشین در محیط آزمایشگاهی مشخص شد که پیوند سلول‌ها برای ورود به آزمایش انسانی به اندازه‌ی کافی ایمن است:
سلول‌های بنیادی پیوندی هویت شبکیه‌ای خود را حفظ کردند و هیچ نشانه‌ای از تومور یا سمّیت دیده نشد.
پس از بررسی ۱۸ بیمار بالقوه، پژوهشگران شش داوطلب ۷۱ تا ۸۶ ساله را که به نوع خشک دژنراسیون ماکولا مبتلا بودند انتخاب کردند؛ نوعی که حدود ۸۰ درصد موارد این بیماری را تشکیل می‌دهد.
سه نفر از شرکت‌کنندگان بینایی بسیار ضعیفی داشتند (تیزبینی از 20/200 تا 20/800)، یعنی تنها قادر بودند بزرگ‌ترین حرف جدول اسنلن را تشخیص دهند. سه نفر دیگر تیزبینی بین 20/70 و 20/200 داشتند.
فرق نوع خشک و نوع مرطوب چیست؟
برخلاف نوع مرطوب که سریع‌تر و تهاجمی‌تر پیشرفت می‌کند، نوع خشک این بیماری شامل کاهش تدریجی بینایی به‌دلیل تجمع رسوبات چربی و پروتئین (دروزن‌ها) است که سلول‌های اپی‌تلیوم رنگدانه‌ای شبکیه (RPE) را تخریب می‌کنند؛ سلول‌هایی که حیات بافت حساس به نور چشم به آن‌ها وابسته است.
درمان چگونه انجام می‌شود؟
در این روش، سلول‌های بنیادی از یک بانک چشم گرفته می‌شوند و توانایی تولید RPEهای جدید را دارند.
برای هر شرکت‌کننده، ۵۰ هزار سلول بنیادی RPE طی یک تزریق زیر شبکیه در بخش فوقانی‌ـ‌گیجگاهی ماکولا در چشمی که بدترین وضعیت را داشت، کاشته شد.
نتایج چه بود؟
نتایج نشان داد این درمان ایمن است و هیچ نشانه‌ای از مشکلات ایمنی یا رشد تومور که گاهی در پیوند سلول‌های بنیادی دیده می‌شود، وجود ندارد.
اگرچه برخی عوارض رایج جراحی چشم مشاهده شد، اما هیچ‌کدام مربوط به خود سلول‌ها نبودند.
نکته‌ی بسیار مهم این بود که تمام بیماران در چشمی که درمان شده بود بهبود بینایی نشان دادند؛ بهبودی که در چشم دیگر دیده نشد. این یعنی سلول‌های بنیادی دقیقاً همان کاری را انجام می‌دادند که دانشمندان انتظار داشتند.
یک سال پس از درمان، سه شرکت‌کننده که بدترین بینایی را داشتند، به‌طور متوسط ۲۱ حرف بیشتر از جدول بینایی را نسبت به قبل از درمان می‌خواندند.
راجش رائو، پزشک‌ـ‌دانشمند و چشم‌پزشک از «میشیگان مدیسین»، می‌گوید:
«اگرچه از داده‌های ایمنی رضایت داشتیم، اما بخش هیجان‌انگیز این بود که بینایی بیماران نیز رو به بهبود بود.»
او ادامه می‌دهد:
«از میزان بهبود بینایی در بیمارانی که شدیدترین آسیب‌ها را داشتند، شگفت‌زده شدیم. چنین سطحی از بهبود تاکنون در بیماران مبتلا به نوع پیشرفته‌ی AMD خشک دیده نشده بود.»
گام‌های بعدی
آزمایش همچنان ادامه دارد تا نتایج دوزهای بالاتر (۱۵۰ هزار و ۲۵۰ هزار سلول) بررسی شود. اگر این دوزها نیز ایمن باشند، رائو و تیمش می‌توانند برنامه‌ریزی برای گسترش آزمایش‌های انسانی را آغاز کنند.
∎