به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، اظهارات چند روز گذشته امیرحسین بانکی‌پور درباره وضعیت قوانین موجود مرتبط با معافیت مشمولان به خاطر فرزندآوری، برخی رسانه ها را به اشتباه انداخت تا جایی که حتی تعدادی از رسانه ها از تصویب قانون جدید در این زمینه خبر دادند در حالی که اساساً اظهارات آقای بانکی‌پور درباره وضعیت قوانین موجود بود.
به گفته رئیس کمیسیون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، بر اساس قوانین موجود، مردان دارای چهار فرزند و بالای 40 سال، چه غایب باشند یا نباشند، تا پایان امسال می‌توانند از معافیت سربازی استفاده کنند؛ همچنین طبق برنامه هفتم توسعه، افرادی که 35 سال سن، دو فرزند و نداشتن غیبت دارند نیز از خدمت معاف خواهند شد.
اما مسئله اصلی، نه در تکرار خبر، بلکه در محدود بودن دامنه این معافیت‌ها است. نگاهی واقع‌بینانه به شرایط این طرح‌ها نشان می‌دهد که جامعه هدف آن بسیار کوچک‌تر از آن است که بتوان از “تأثیر بر فرزندآوری” سخن گفت.
طبق قانون فعلی، فقط مردانی که هم‌زمان چند شرط خاص را دارند، می‌توانند مشمول این معافیت شوند: داشتن چهار فرزند و رسیدن به 40 سالگی، یا در حالت دیگر، داشتن دو فرزند و 35 سال سن بدون غیبت از خدمت. در ظاهر شاید این اعداد ساده به‌نظر برسند، اما در عمل تعداد افرادی که چنین شرایطی دارند بسیار اندک است.
پیگیری خبرنگار تسنیم از ستاد کل نیروهای مسلح حاکی از این است که بر اساس برآوردهای غیررسمی، حدود شش‌هزار مشمول غایب در کشور وجود دارد که از میان آن‌ها کمتر از هزار نفر واجد شرایط استفاده از معافیت‌های اعلام‌شده هستند. در واقع دامنه این طرح‌ها آن‌قدر محدود است که عملاً تأثیر قابل‌توجهی بر سیاست‌های جمعیتی کشور ندارد.
همچنین در طرح معافیت پدران دارای سه فرزند که سال گذشته اجرا شد نیز تعداد مشمولانی که توانستند از آن استفاده کنند، به هزار نفر هم نرسید. معافیت چهار فرزند نیز وضعیتی مشابه دارد و شاید کل بهره‌مندان از آن در سراسر کشور به چند صد نفر محدود شود.
امیرحسین بانکی‌پور نماینده مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم در همین زمینه در توضیح هدف از تصویب معافیت‌های سربازی اظهار کرد: این مواردی که مطرح شد، در واقع توسط نیروهای مسلح مصوب و سپس در برنامه هفتم توسعه تصویب شده است.
وی گفت: هدف از این مصوبه آن بوده که افرادی که دارای فرزند هستند، از تسهیلاتی در زمینه خدمت سربازی برخوردار شوند. بر اساس این مصوبه، افراد دارای چهار فرزند و بالای 40 سال می‌توانند از معافیت خدمت بهره‌مند شوند. همچنین در برنامه هفتم توسعه آمده است که افرادی که 35 سال سن دارند و دارای دو فرزند هستند، در صورتی که غیبت سربازی نداشته باشند، از خدمت معاف خواهند شد.
بانکی پور در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه چرا پیشنهادی با این محدودیت بالای جامعه هدف تصویب شده است گفت: از ابتدا هم قرار نبود جمعیت گسترده‌ای از مشمولان را شامل شود. درواقع، این مصوبه بیشتر جنبه تشویقی دارد تا افراد به سمت فرزندآوری ترغیب شوند.
وی گفت: در قانون «جوانی جمعیت»، نگاه اصلی ما تسهیلگری و رفع موانع است، نه الزام یا اجبار به فرزندآوری. فرزندآوری امری شخصی و انتخابی است، اما ما معتقدیم باید مسیر زندگی افرادی را که چنین تصمیمی می‌گیرند هموار کنیم و موانع را از پیش رویشان برداریم.
رئیس کمیسیون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت مجلس افزود: معافیت‌های اخیر در واقع بخشی از همین تسهیلگری است؛ یعنی اگر خانواده‌ای دارای چند فرزند باشد، بتوان از نظر سربازی برای سرپرست خانواده تسهیلاتی در نظر گرفت. البته باید توجه داشت که تمام این موارد منوط به موافقت نیروهای مسلح است. مجلس به‌تنهایی نمی‌تواند در این خصوص تصمیم‌گیری کند و اجرای این قبیل معافیت‌ها باید با تأیید و همکاری ستاد کل نیروهای مسلح انجام شود.
بانکی پور خاطرنشان کرد: در حال حاضر، همین مدل معافیت‌ها می‌تواند در برخی موارد نقش تسهیلگر یا حتی تشویق‌کننده داشته باشد؛ برای مثال، اگر فرزند چهارم در خانواده‌ای متولد شود، پدر خانواده به‌طور کامل از خدمت سربازی معاف می‌شود.
وی تأکید کرد: برخی از مشمولان که همچنان مشکل سربازی دارند، ممکن است با اجرای این طرح‌ها بتوانند از معافیت بهره‌مند شوند. البته از زمان تصویب قانون جوانی جمعیت حدود سه تا چهار سال گذشته است و ما درخواست کرده‌ایم که اجرای آن تمدید شود تا احتمالاً تا پایان سال آینده نیز ادامه یابد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم، تعریف شده توسط آقای بانکی پور اساساً شرایط و امکانات پیشینی را برای فرزندآوری این افراد را فراهم یا تسهیل نمی کند بلکه نهایتا پس از فرزندآوری است که شرایط خدمت سربازی را برای پدر تسهیل می کند؛ جدای از این نکته، اساسا مشخص نیست و آقای بانکی پور اعلام نکرده است اگر هدف از تصویب این قانون تشویق به فرزندآوری بوده است، در 4سال گذشته از اجرای این قانون، تعداد مشمولان اجرای این قانون چه میزان افزایش یافته است.
طبیعتاً اگر هدف گذاری و اجرای این قانون صحیح و اصولی بوده باشد، بعد از گذشت 4سال باید شاهد افزایش تعداد افراد واجد شرایط این قانون باشیم.
از سوی دیگر، شرط “نداشتن غیبت” برای بهره‌مندی از معافیت دو فرزند و 35 سال سن، خود به‌نوعی تناقض درونی دارد. فردی که تا 35 سالگی خدمت نرفته باشد، در اغلب موارد غیبت دارد؛ بنابراین اجرای این بند عملاً فقط برای عده‌ای بسیار معدود ممکن است.
از منظر سیاستگذاری، مشکل اصلی در این‌جاست که قوانین معافیت هنوز با نگاه جامع و مبتنی بر واقعیت‌های اجتماعی تدوین نشده‌اند. در حالی که حدود 6 هزار نفر در کشور مشمول غایب داریم، هنوز راهکار مشخصی برای تعیین‌تکلیف آن‌ها ارائه نشده است. بسیاری از این افراد سال‌هاست در بلاتکلیفی به سر می‌برند؛ نه امکان استفاده از معافیت دارند و نه شرایط بازگشت قانونی به نظام وظیفه برایشان تسهیل شده است چراکه باید علاوه بر دوران خدمت، ماه هایی را هم به عنوان اضافه خدمت مشغول باشند.
اگر هدف از تدوین چنین قوانین، کمک به فرزندآوری و تقویت بنیان خانواده‌هاست، باید سیاست‌های معافیتی بر پایه عدالت، فراگیری و واقع‌گرایی بازطراحی شود. قوانینی که فقط شامل چند صد نفر می‌شود، نه‌تنها اثر جمعیتی ندارد، بلکه ممکن است موجب نارضایتی دیگر گروه‌ها نیز شود. در نهایت باید گفت مسئله خدمت سربازی، نیازمند بازنگری اساسی در شیوه معافیت‌ها و نحوه برخورد با مشمولان غایب است.
تکرار طرح‌های محدود و کم‌دامنه، کمکی به حل ریشه‌ای مشکل نمی‌کند. ستادکل نیروهای مسلح و مجلس شورای اسلامی می‌توانند با رویکردی کارشناسی‌تر، قوانینی تدوین کنند که هم عدالت را میان مشمولان رعایت کند و هم در خدمت اهداف کلان جمعیتی کشور باشد.
انتهای پیام/
∎