اعتیاد بیماری‌ای مزمن و چندبعدی است که تنها با سم‌زدایی جسمی درمان نمی‌شود. مسیر بهبودی از اعتیاد، مسیری طولانی و پرچالش است که نیاز به حمایت روانی، اجتماعی و اقتصادی دارد. با وجود تلاش‌های گسترده برای درمان، درصد بالایی از افراد پس از ترخیص از کمپ دچار عود مصرف می‌شوند.
تحقیقات متعدد نشان داده‌اند که بازگشت به مصرف نه به‌دلیل ضعف اراده، بلکه به دلیل نبود برنامه‌های جامع حمایتی پس از ترک است. افرادی که از کمپ خارج می‌شوند، اغلب در شرایطی دشوار قرار دارند؛ آنها باید با وسوسه‌ها، مشکلات مالی، قضاوت اجتماعی و خلأ عاطفی مقابله کنند.

مشکلات چندگانه پس از ترخیص از کمپ

·        مشکلات فردی و روانی

بسیاری از افرادی که از کمپ ترک اعتیاد خارج می‌شوند، هنوز با اختلالات روانی دست و پنجه نرم می‌کنند. افسردگی، اضطراب، احساس پوچی و بی‌خوابی از جمله شایع‌ترین مشکلات هستند. این اختلالات ممکن است تا ماه‌ها ادامه داشته باشند و فرد را در وضعیت شکننده‌ای قرار دهند.
در دوران اعتیاد، عملکرد شیمیایی مغز دچار تغییر می‌شود. پس از ترک، سیستم پاداش مغز به درستی کار نمی‌کند و فرد برای تجربه حس آرامش، تمایل شدیدی به مصرف دوباره مواد دارد.
از سوی دیگر، ضعف مهارت‌های مقابله‌ای و ناتوانی در مدیریت استرس باعث می‌شود افراد در برابر وسوسه‌ها تسلیم شوند. فردی که در کمپ آموزش کافی برای کنترل هیجانات خود ندیده است، در محیط واقعی بدون ابزار دفاعی رها می‌شود.

·        مشکلات اجتماعی و خانوادگی

بازگشت به جامعه برای بسیاری از افراد بهبودیافته، تجربه‌ای دشوار و تلخ است. بسیاری از مردم هنوز اعتیاد را «عیب اخلاقی» می‌دانند و نه بیماری قابل درمان. این نگرش باعث می‌شود افراد ترخیص‌شده احساس طردشدگی کنند و نتوانند روابط اجتماعی سالمی برقرار نمایند.
در چنین شرایطی، احتمال بازگشت به دوستان قدیمی یا محیط‌های پرخطر بالا می‌رود. از سوی دیگر، خانواده نیز نقش مهمی دارد. نبود حمایت عاطفی، اختلافات خانوادگی و قضاوت‌های مکرر، فضای ناامنی را ایجاد می‌کند که فرد را دوباره به سمت مصرف می‌کشاند.
در واقع، اگر خانواده آموزش ندیده باشد که چگونه از بیمار بهبودیافته حمایت کند، احتمال شکست درمان بسیار زیاد است.

·        مشکلات اقتصادی و شغلی

مشکل بیکاری و فقر یکی از دلایل اصلی بازگشت به مصرف مواد است. بسیاری از افراد پس از ترک، به دلیل سوءپیشینه یا قضاوت‌های اجتماعی، امکان استخدام ندارند. احساس ناتوانی در تأمین معاش و فشار اقتصادی، اضطراب شدیدی ایجاد می‌کند.
در چنین وضعیتی، بازگشت به درآمد آسان از طریق فروش یا مصرف مواد به عنوان راهی کوتاه‌مدت اما خطرناک دیده می‌شود. اگر برای این افراد برنامه شغلی و بازتوانی اقتصادی طراحی نشود، تمام تلاش‌های درمانی کمپ بی‌ثمر خواهد ماند.

عوامل کلیدی مرتبط با عود مصرف مواد

·        عوامل فردی و روانی

یکی از مهم‌ترین دلایل عود، وسوسه و میل شدید به مصرف است. این وسوسه می‌تواند بر اثر استرس، تنهایی یا حتی بوی مواد فعال شود. کنترل وسوسه بدون آموزش مهارت‌های روانی تقریباً غیرممکن است.
همچنین بسیاری از افراد مبتلا به اعتیاد، همزمان از اختلالات روانی دیگری مانند افسردگی یا اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) رنج می‌برند. اگر این مشکلات درمان نشود، ذهن فرد همچنان آسیب‌دیده باقی می‌ماند و مواد به عنوان راهی برای تسکین درد روانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

·        عوامل اجتماعی و محیطی

محیط زندگی یکی از تعیین‌کننده‌ترین عوامل در بازگشت به مصرف است. اگر فرد به همان محله، همان دوستان و همان فضاهای مصرف برگردد، احتمال لغزش بسیار بالا خواهد بود.
دوستان مصرف‌کننده، بزرگ‌ترین تهدید برای افراد بهبودیافته هستند. حضور در جمع‌های ناسالم، خاطرات و عادت‌های قدیمی را زنده می‌کند. در مقابل، داشتن دوستان سالم و محیط حمایتی می‌تواند بزرگ‌ترین عامل محافظتی باشد.
همچنین نبود گروه‌های حمایتی مانند جلسات معتادان گمنام یا گروه‌درمانی، باعث احساس تنهایی و بی‌پناهی می‌شود.

·        عوامل مرتبط با فرآیند درمان

کیفیت کمپ‌های ترک اعتیاد نقش مستقیم در میزان موفقیت درمان دارد. کمپ‌هایی که تنها به سم‌زدایی جسمی بسنده می‌کنند، زمینه عود را فراهم می‌سازند.
درمان باید جامع باشد؛ یعنی در کنار پاکسازی جسم، ذهن و رفتار فرد نیز بازسازی شود. در بسیاری از کمپ‌های ضعیف، پس از پایان دوره درمان، هیچ برنامه پیگیری وجود ندارد. در حالی که «مراقبت پس از ترک» یکی از حیاتی‌ترین مراحل بهبودی است.

راهکارهای علمی و عملی برای کاهش عود

·        درمان‌های روانشناختی و رفتاری

درمان شناختی – رفتاری (CBT) یکی از مؤثرترین روش‌ها در پیشگیری از بازگشت به مصرف است. این درمان به فرد کمک می‌کند افکار و باورهای مخرب خود را شناسایی کند و مهارت‌های جدیدی برای مقابله با وسوسه بیاموزد.
همچنین آموزش مهارت‌های زندگی مانند کنترل خشم، تصمیم‌گیری و حل مسئله باید در برنامه درمان گنجانده شود.

·        نقش خانواده در تثبیت بهبودی

خانواده ستون اصلی حمایت پس از ترک است. آموزش خانواده در زمینه نحوه رفتار با فرد بهبودیافته، اجتناب از قضاوت، و ایجاد محیط امن عاطفی اهمیت زیادی دارد.
جلسات خانواده‌درمانی، فرصتی برای بازسازی اعتماد و تقویت پیوندهای خانوادگی است. حمایت واقعی خانواده می‌تواند انگیزه فرد را برای ادامه مسیر چند برابر کند.

·        ازتوانی اجتماعی و اقتصادی

ایجاد فرصت‌های شغلی برای افراد بهبودیافته، یکی از مؤثرترین راه‌ها برای جلوگیری از بازگشت است. اشتغال نه تنها استقلال مالی ایجاد می‌کند بلکه حس ارزشمندی را نیز تقویت می‌کند.
از سوی دیگر، اجرای طرح‌های آگاه‌سازی اجتماعی می‌تواند نگرش منفی جامعه نسبت به افراد در حال بهبودی را کاهش دهد و مسیر بازگشت آنان به جامعه را هموارتر سازد.

·        برنامه مراقبت پس از ترک

هیچ درمانی بدون پیگیری مداوم کامل نمی‌شود. پس از ترخیص، فرد باید در جلسات گروه‌درمانی، مشاوره و پیگیری‌های منظم شرکت کند. این برنامه‌ها به او کمک می‌کند تا در برابر وسوسه‌ها مقاومت کند و به مسیر سالم خود پایبند بماند.

کمپ ترک اعتیاد ویلای سبز بهبودی

در میان کمپ‌های معتبر و مجاز، کمپ ترک اعتیاد ویلای سبز بهبودی با رویکردی علمی، انسانی و نتیجه‌محور فعالیت می‌کند. این مرکز با بهره‌گیری از تیمی متشکل از پزشکان، روانشناسان، مشاوران و متخصصان ترک اعتیاد، خدمات جامعی را به بیماران ارائه می‌دهد.
در ویلای سبز بهبودی، فرآیند درمان تنها به پاکسازی جسمی محدود نمی‌شود؛ بلکه برنامه‌ای چندمرحله‌ای برای بازسازی روان و مهارت‌های زندگی فرد طراحی شده است. بیماران در محیطی آرام و مجهز، ضمن دریافت حمایت روانی، آموزش‌های لازم برای بازگشت موفق به جامعه را فرا می‌گیرند.
یکی از نقاط قوت این مرکز، اجرای برنامه مراقبت پس از ترک است. بیماران حتی پس از ترخیص نیز از مشاوره‌های دوره‌ای و جلسات پیگیری بهره‌مند می‌شوند تا خطر عود به حداقل برسد.
به گفته دکتر هادی دانش پرور، مدیر مجموعه ویلای سبز بهبودی:
«ترک واقعی زمانی اتفاق می‌افتد که فرد یاد بگیرد چگونه بدون مواد هم زندگی را تجربه کند. ما در ویلای سبز بهبودی، فقط درمان نمی‌کنیم؛ به بیماران یاد می‌دهیم دوباره زندگی کنند.»

جمع بندی

مشکلات افراد ترخیص‌شده از کمپ‌های ترک اعتیاد، حاصل ترکیب پیچیده‌ای از چالش‌های فردی، روانی، اجتماعی و اقتصادی است. برای مقابله با عود، باید نگاه جامع‌تری به درمان داشت و حمایت پس از ترک را جدی گرفت.
مراکز علمی و استاندارد مانند ویلای سبز بهبودی نشان داده‌اند که با برنامه‌ریزی دقیق، آموزش مهارت‌های زندگی و مراقبت‌های مداوم، می‌توان احتمال عود را به میزان قابل توجهی کاهش داد.
درمان اعتیاد تنها پایان مصرف نیست؛ آغاز زندگی دوباره است. هر گامی که در مسیر حمایت و آگاهی برداشته شود، گامی به سوی جامعه‌ای سالم‌تر و انسانی‌تر خواهد بود.

دکتر هادی دانش پرور

این مطلب حاوی تبلیغات می باشد