به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجو، ساسان سوری، مصرف مواد مخدر میان نوجوانان و جوانان یکی از مشکلات جدی اجتماعی و خانوادگی در ایران و جهان است، والدین اغلب نگران این هستند که فرزندشان به مواد مخدر یا روانگردان‌ها روی آورده باشد، اما بسیاری از آنها نمی‌دانند نشانه‌ها و عوارض مصرف چیست و چگونه باید اقدام کنند.
 شناخت نشانه‌های اولیه مصرف مواد، توانایی پیشگیری و مداخله به موقع را برای والدین فراهم می‌کند و می‌تواند از عواقب جسمی، روانی و اجتماعی جدی جلوگیری کند.

مواد مخدر می‌توانند انواع مختلفی داشته باشند؛ از تریاک و شیره گرفته تا گل (ماریجوانا)، شیشه، حشیش و قرص‌های روانگردان، هر یک از این مواد عوارض خاص خود را دارند، اما مصرف گل در میان نوجوانان به دلیل سهولت دسترسی و باور‌های اشتباه درباره «بی‌ضرر بودن» آن، شیوع بیشتری یافته است.

نشانه‌های مصرف گل در نوجوانان

تشخیص مصرف گل در فرزند ممکن است دشوار باشد، زیرا بسیاری از نوجوانان سعی می‌کنند این موضوع را مخفی کنند و علائم اولیه گاه با تغییرات طبیعی بلوغ اشتباه گرفته می‌شود، با این حال، برخی شاخص‌ها می‌توانند هشداردهنده باشند.

الف) تغییرات رفتاری
بی‌حوصلگی یا گوشه‌گیری ناگهانی نسبت به خانواده و دوستان
کاهش علاقه به فعالیت‌های قبلی، مانند ورزش، تحصیل یا سرگرمی‌های سالم
پرخاشگری یا رفتار‌های غیرمعمول و هیجانی
ب) تغییرات تحصیلی و تمرکزی
افت ناگهانی نمرات یا کاهش انگیزه برای درس خواندن
عدم تمرکز و فراموشی مکرر تکالیف و امور روزمره
بی‌نظمی و اهمال‌کاری در انجام مسئولیت‌ها
ج) تغییرات جسمی
قرمزی چشم‌ها و گاهی پف کردگی پلک‌ها
افزایش یا کاهش ناگهانی وزن
خمیازه‌های مکرر، خواب‌آلودگی یا اختلال در الگوی خواب
بوی متمایز شیمیایی یا گیاهی بر لباس و وسایل شخصی
د) تغییر در رفتار‌های اجتماعی و اقتصادی
درخواست یا برداشتن پول بدون توضیح مشخص
پنهان‌کاری و ایجاد حس ترس یا گناه در مقابل والدین
ارتباط با دوستان جدید یا گروه‌های پرخطر
والدین باید توجه داشته باشند که هیچ یک از این علائم به تنهایی قطعی نیست، اما مشاهده همزمان چند مورد از آنها می‌تواند زنگ هشدار باشد.

روش‌های پیشگیری و برخورد والدین

مواجهه با مصرف مواد در نوجوانان نیازمند دقت و هوشمندی است، برخورد اشتباه می‌تواند باعث پنهان‌کاری بیشتر یا تشدید رفتار مصرف شود، برخی اقدامات موثر عبارتند از.

گفت‌و‌گو و ایجاد فضای اعتماد، والدین باید با فرزند خود گفتگوی صادقانه و بدون قضاوت داشته باشند، بیان نگرانی‌ها به جای تهدید یا سرزنش، احتمال پذیرش واقعیت توسط نوجوان را افزایش می‌دهد.
آگاهی‌بخشی و آموزش، اطلاعات علمی درباره عوارض مصرف گل و مواد دیگر باید در اختیار نوجوان قرار گیرد، در بسیاری از موارد، باور‌های غلط درباره «بی‌ضرر بودن» گل باعث روی آوردن نوجوانان به این ماده می‌شود، آموزش درست می‌تواند انگیزه پیشگیری ایجاد کند.
کنترل و نظارت مناسب، بدون ایجاد فشار و محدودیت بیش از حد، والدین می‌توانند بر فعالیت‌های فرزند نظارت داشته باشند، از جمله کنترل دوستان و محیط‌های رفت‌وآمد، مدیریت وقت و مشارکت در فعالیت‌های سالم.

مراجعه به متخصص، در صورت شواهد قوی یا اعتراف نوجوان، مشاوره با روانشناس، روانپزشک یا مرکز ترک اعتیاد الزامی است، درمان به موقع می‌تواند از گسترش اعتیاد و بروز عوارض شدید جلوگیری کند.

عوارض مصرف گل در نوجوانان

مصرف گل عوارض جسمی، روانی و اجتماعی متعددی دارد که شناخت آنها اهمیت بالایی دارد
الف) عوارض جسمی:
کاهش حافظه کوتاه‌مدت و کاهش تمرکز
افزایش ضربان قلب و فشار خون در برخی افراد
اختلال در رشد جسمی و عملکرد مغز به ویژه در سنین نوجوانی
مشکلات تنفسی و ریوی در مصرف طولانی‌مدت (در صورت کشیدن سیگار یا دود کردن گل)
ب) عوارض روانی
افزایش اضطراب، افسردگی و تحریک‌پذیری
کاهش انگیزه و بی‌علاقگی به فعالیت‌های روزمره
احساس سرخوشی موقت و پس از آن خستگی، بی‌حوصلگی و افسردگی
در برخی افراد مستعد، بروز هذیان یا روان‌پریشی کوتاه‌مدت
ج) عوارض اجتماعی و آموزشی
افت تحصیلی و کاهش تمرکز در مدرسه یا دانشگاه
ایجاد مشکلات در روابط خانوادگی و دوستانه
رفتار‌های پرخطر، مانند رانندگی با سرعت بالا یا ارتباط با گروه‌های خلافکار
افزایش احتمال روی آوردن به مواد مخدر قوی‌تر در آینده، به دلیل اثر تسهیل‌گر روی مغز نوجوان

عوارض گل ممکن است کوتاه‌مدت و برگشت‌پذیر باشند، اما مصرف طولانی‌مدت می‌تواند اثرات دائمی روی مغز و شخصیت نوجوان داشته باشد، تحقیقات نشان می‌دهند نوجوانانی که مصرف طولانی دارند، در بزرگسالی با مشکلات شناختی، انگیزشی و اجتماعی مواجه می‌شوند.

تشخیص مصرف مواد مخدر در نوجوانان، به ویژه گل، نیازمند توجه دقیق والدین به تغییرات رفتاری، جسمی و اجتماعی فرزند است، مشاهده همزمان چند علامت هشداردهنده می‌تواند زنگ خطر باشد و نیازمند اقدام سریع است.
والدین باید با ایجاد فضای اعتماد و گفت‌و‌گو، آموزش صحیح و کنترل مناسب، از روی آوردن فرزندان به مواد مخدر جلوگیری کنند، در صورت شواهد جدی، مشاوره با متخصصان سلامت روان و مراکز ترک اعتیاد، بهترین راهکار برای پیشگیری از بروز عوارض طولانی‌مدت است.
مصرف گل نه تنها سلامت جسم و روان نوجوان را تهدید می‌کند، بلکه روابط خانوادگی، تحصیلی و اجتماعی او را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد، آگاهی والدین و اقدام به موقع می‌تواند از پیامد‌های شدید جلوگیری کند و مسیر سالم‌تری برای رشد نوجوان فراهم آورد.