برهم زدن آرامش جنگل‌های بکر و سکونتگاه صدها گونه جانوری، معضل تازه‌ای است که در کنار آفرودسواری، اکوسیستم شکننده شمال کشور را تهدید می‌کند.
همشهری آنلاین: کمپ‌های ساده و صمیمی طبیعت‌گردها در جنگل‌های شمال حالا جای خود را به تورهایی داده که با موسیقی زنده و دی‌جی در دل رویشگاه‌های هیرکانی برگزار می‌شوند. تبلیغ گسترده این تورها در فضای مجازی، نگرانی جدی فعالان محیط زیست و مسئولان را به همراه داشته است.
برهم زدن آرامش جنگل‌های بکر و سکونتگاه صدها گونه جانوری، معضل تازه‌ای است که در کنار آفرودسواری، اکوسیستم شکننده شمال کشور را تهدید می‌کند.
کمپ‌های سنتی تا تورهای پر سر و صدا
سال‌ها پیش، طبیعت‌گردان برای فرار از هیاهوی شهر و دستیابی به آرامش، راهی جنگل‌های شمال می‌شدند. کمپ‌های کوچک با رعایت آداب و قواعد نانوشته در دل جنگل برپا می‌شد و گردشگران تلاش می‌کردند کمترین ردپای خود را بر طبیعت باقی بگذارند. اما امروز این سنت جای خود را به تورهایی داده که شب‌نشینی‌های پر سر و صدای همراه با سیستم‌های صوتی قدرتمند و دی‌جی دارند.
صفحات مجازی پر است از تبلیغات این تورها که به بهانه «تفریح متفاوت» صدای بلند موسیقی را در دل جنگل‌های هیرکانی می‌پیچانند. جنگل‌هایی که نه‌تنها میراث طبیعی ایران بلکه میراث بشری هستند و در فهرست جهانی یونسکو به ثبت رسیده‌اند.
زیستگاه‌هایی که جزیره‌ای می‌شوند
معاون محیط زیست طبیعی اداره کل محیط زیست مازندران با هشدار درباره این که این روندآینده تنوع زیستی شمال کشور را به خطر می‌اندازد، می‌گوید: «جنگل‌های هیرکانی مهم‌ترین پهنه جنگلی شمال و دارای ارزش بین‌المللی هستند. در کنار آن تنوع زیستی منطقه بسیار بالاست. وقتی چنین تورهایی برگزار می‌شوند، امنیت زیستگاه‌ها از بین می‌رود و گونه‌هایی که وابستگی زیستگاهی دارند، ناچار می‌شوند زیستگاه خود را ترک کنند. این اتفاق به معنای جزیره‌ای شدن زیستگاه‌ها و تضعیف جمعیت گونه‌هاست. روندی که حیات وحش شکننده را به سمت آسیب‌پذیری بیشتر و حتی انقراض می‌برد.»
روح‌الله اسماعیلی با بیان اینکه فعالیت‌های پر سر و صدا، همانند تورهای موسیقی محور و حتی آفرودسواری، عملا آرامش حیات وحش را برهم می‌زنند، توضیح می‌دهد: «سال ۱۴۰۱ با هماهنگی دادستانی مرکز استان موفق شدیم جلوی آفرودها را بگیریم، اما باز هم کم و بیش تداوم این تورها را شاهد هستیم. بر این اساس لازم است ادارات شهرستان‌ها با دادستان‌ها هماهنگ باشند تا دست‌کم در مناطق چهارگانه محیط زیست این اتفاق‌ها رخ ندهد. اگر با چنین مواردی مواجه شویم، قطعا با هماهنگی مراجع قضایی با متخلفان به شدت برخورد خواهد شد.»
معاون محیط زیست طبیعی اداره کل محیط زیست مازندران یادآوری می‌کند: «۲۱ درصد پهنه‌های استان تحت مدیریت یگان حفاظت محیط زیست است و همکاران ما در این مناطق حضوری دائمی دارند. اما بسیاری از عرصه‌های دیگر خارج از محدوده حفاظت‌شده‌اند و همین موضوع کار نظارت را دشوار می‌کند.»
زخمی که تازه شد
آفرودسواری، سال‌هاست که یکی از چالش‌های جدی عرصه‌های طبیعی شمال کشور است. خودروهایی که بی‌محابا وارد زیستگاه‌ها می‌شوند، نه‌تنها پوشش گیاهی را تخریب می‌کنند بلکه امنیت حیات وحش را نیز برهم می‌زنند. حالا برگزاری تورهای موسیقی‌محور، زخمی تازه بر تن جنگل‌های هیرکانی است.
فرمانده یگان حفاظت سازمان محیط زیست، منشا اصلی این تورها را فضای اجتماعی می‌داند و می‌گوید: «بخش عمده تورهای غیرمجاز از طریق فضای مجازی تبلیغ می‌شوند. این تورها بدون دریافت مجوز قانونی و بدون رعایت ضوابط محیط زیستی وارد جنگل‌ها می‌شوند و با اجرای موسیقی زنده آرامش اکوسیستم را بر هم می‌زنند. معمولا هم این برنامه‌ها خارج از مناطق تحت مدیریت سازمان برگزار می‌شوند، جایی که نظارت دشوارتر است.»
سردار رضا رستگار می‌افزاید: «سازمان محیط زیست هیچ‌گاه مجوزی برای چنین تورهایی صادر نکرده و نخواهد کرد. ما تنها اجازه می‌دهیم گردشگری در زون‌های مشخص و با رعایت ضوابط انجام شود. فصل‌هایی مانند بهار و تابستان یا زمان گاوبانگی مرال، حساس‌ترین فصل‌های حیات وحش هستند و به همین دلیل ورود گردشگران بدون مجوز در این زمان‌ها کاملا ممنوع است.»
همکاری بین بخشی برای برخورد با متخلفان
سردار رستگار با بیان اینکه ابزار قانونی سازمان محیط زیست در خارج از مناطق تحت مدیریت محدود است، ادامه می‌دهد: «اگر این فعالیت‌ها در محدوده مناطق چهارگانه باشد، ما به سرعت برخورد می‌کنیم. اما در بیرون از این مناطق، موضوع تخلف محیط زیستی محسوب نمی‌شود و ابزار قانونی کافی در دسترس نیست. در این شرایط، وزارت میراث فرهنگی و گردشگری باید نقش جدی‌تری ایفا کند.»
او همچنین به همکاری‌های اخیر اشاره می‌کند و می‌گوید: «جلساتی با یگان حفاظت میراث فرهنگی برگزار شده و هشدارهایی به دفاتر گردشگری داده شده است. اما همچنان تبلیغات در فضای مجازی ادامه دارد. معمولا افراد تبلیغات را در صفخات فضای مجازی منتشر و گروهی نیز اقدام به جذب مخاطب و اجرای تور می‌کنند.»
هشدار درباره آینده جنگل‌های هیرکانی
کارشناسان محیط زیست معتقدند که ادامه این روند می‌تواند تبعات جبران‌ناپذیری برای جنگل‌های هیرکانی داشته باشد. تبدیل زیستگاه‌ها به جزایری پراکنده، ترک سکونتگاه توسط گونه‌های حساس و کاهش امنیت زیستگاه، تنها بخشی از پیامدهای تورهای موسیقی‌محور است. مسئولان محیط زیست بر این باورند که مقابله با این روند تنها با همکاری فرابخشی از جمله سازمان محیط زیست، سازمان منابع طبیعی، وزارت میراث فرهنگی و دستگاه قضایی امکان‌پذیر است.
source