رئیس کمیسیون عمران شورای شهر درمورد طرح کنترل فرونشست زمین گفت: این موضوع پیش‌تر در کمیسیون مربوطه مورد بررسی قرار گرفته و توانسته رأی اعضا را کسب کند. با توجه به بحرانی بودن وضعیت فرونشست در کشور، این طرح قرار است به‌عنوان یکی از اولویت‌های اصلی در صحن مجلس مطرح شود و در صورت تصویب، به مرحله اجرا برسد. واقعیت امر این است که فرونشست زمین در کشور به یک بحران جدی تبدیل شده و تأثیرات مخرب آن به‌وضوح قابل مشاهده است. اکثر نمایندگان مجلس نیز در گفت‌وگوهای خود به این مسئله پرداخته و دغدغه‌های مشترکی نسبت به آن دارند.
وی ادامه داد: با این حال، چالش اصلی این است که این بحران متولی مشخصی ندارد و هیچ نهاد خاصی مسئولیت مستقیم آن را بر عهده نگرفته است. وزارت جهاد کشاورزی، وزارت نیرو، وزارت راه و شهرسازی، سازمان آب و دیگر نهادها هر کدام به‌صورت جداگانه بخشی از این مسئله را مدیریت می‌کنند، اما نبود یک ساختار واحد و هماهنگ مانع از اجرای اقدامات مؤثر شده است. بنابراین، لازم است این طرح دارای یک متولی مشخص باشد که بتواند مسئولیت امور را بر عهده گیرد و به‌صورت منظم گزارش‌های لازم را ارائه کند.
آقا میری خاطرنشان شد: در سطح ملی، تشکیل کارگروه ویژه‌ای برای مدیریت این بحران ضروری است. این کارگروه در سطح استانی نیز شکل خواهد گرفت تا هر استان بر اساس شرایط اقلیمی و ویژگی‌های جغرافیایی خود، وظایف و مأموریت‌های مرتبط با سازمان‌های مربوطه را مشخص کند. طرح‌های پیشنهادی برای این اقدام تدوین شده‌اند، اما به دلیل تفاوت‌های اقلیمی شهرها و مناطق مختلف کشور، نحوه اجرای این طرح در هر منطقه متفاوت خواهد بود. ازاین‌رو، کارگروه‌های استانی موظف خواهند بود که روند اجرا را مشخص و آغاز کنند.
وی افزود: پایش و ارزیابی این طرح نیز در سه مرحله اصلی صورت خواهد گرفت، به‌گونه‌ای که بررسی‌های دوره‌ای هر شش ماه و سالیانه انجام شود. این پایش‌های منظم، امکان مدیریت بهتر و تعیین اثربخشی اقدامات اجرایی را فراهم خواهد کرد. امید است که این موضوع مورد توجه مجلس محترم قرار گرفته و با تصویب و اجرای آن، گامی مؤثر در مدیریت بحران فرونشست کشور برداشته شود.
ما مشکل کمبود آب نداریم، مشکل مدیریت آب داریم
حجت الاسلام آقامیری عنوان کرد: راهکار اساسی برای مقابله با بحران فرونشست زمین، همان‌گونه که در برخی کشورها تجربه شده، تزریق مصنوعی آب به لایه‌های زیرزمینی است. این فرآیند، به‌سادگی به نظام چاه‌های جذبی شباهت دارد که در گذشته در خانه‌ها رایج بود؛ چاه‌هایی که آب مصرف‌شده را به دل خاک بازمی‌گرداندند.
وی خاطر نشان شد: در تهران، ما همچنان از منابع زیرزمینی بهره می‌بریم، اما پس از استفاده، حجم عظیمی از آب – میلیون‌ها متر مکعب – از طریق سیستم‌های فاضلاب شهری خارج می‌شود و به زمین بازنمی‌گردد. درحالی‌که بخش قابل‌توجهی از آب مصرفی از چاه‌های اطراف تهران تأمین می‌شود، پس از استفاده، به جای تزریق مجدد به آبخوان‌ها، از طریق شبکه‌های فاضلاب به بیرون هدایت می‌شود. این چرخه ناقص، عامل مهمی در کاهش سطح آب‌های زیرزمینی و تشدید فرونشست است.
آقامیری ادامه داد: چنانچه تمامی آب برداشت‌شده از منابع زیرزمینی، به‌جای هدایت به سامانه‌های خروجی، مجدداً به زمین تزریق شود، سفره‌های آبخوان به‌تدریج احیا خواهند شد و سطح آب زیرزمینی به‌صورت قابل‌توجهی افزایش خواهد یافت. کمبود آب، مشکل اصلی ما نیست؛ بلکه ضعف مدیریت منابع آبی، چالش واقعی است. ساختار کنونی فاضلاب شهری که آب را از چرخه طبیعی خارج می‌کند، یکی از عوامل کلیدی در تشدید بحران فرونشست است. مناطقی که سیستم فاضلاب آن‌ها تکمیل شده، در مقایسه با سایر نقاط، فرونشست بیشتری را تجربه می‌کنند، زیرا هیچ‌گونه تزریق آب به زمین صورت نمی‌گیرد.
وی افزود: جریان‌های سطحی، رودخانه‌ها، روان‌آب‌ها و کانال‌های بتنی که تمامی مسیرهای آبی را محصور کرده‌اند، مانع از نفوذ آب به لایه‌های زیرین زمین شده‌اند، درحالی‌که احیای این منابع از طریق روش‌های تزریق مصنوعی و ایجاد ساختارهای جذبی، می‌تواند شاه‌کلید مقابله با این بحران باشد. این مسئله یکی از اهداف اصلی نشست‌های مدیریتی مرتبط با بحران فرونشست بوده، که در آن نهادهای مسئول از جمله شهرداری‌ها، موظف به یافتن راهکاری برای تزریق مجدد آب مصرفی به زمین شده‌اند.
رئیس کمیسیون شورای شهر تهران ادامه داد: اجرای چنین طرحی نیازمند تصمیم‌گیری‌های سخت و تحول در ساختارهای کنونی فاضلاب شهری است؛ چراکه ممکن است بخش‌هایی از شبکه‌های فاضلاب، که طی سال‌ها سرمایه‌گذاری زیادی روی آن‌ها شده، غیرفعال شوند. این امر جای شگفتی ندارد، زیرا در بسیاری از کشورهای اروپایی و آمریکایی، پروژه‌هایی در جریان است که سدهایی با قدمت چندین دهه تخریب شوند تا اکوسیستم طبیعی احیا شود و جریان آب به مسیرهای اصلی خود بازگردد. هدف آن‌ها، بازگرداندن طبیعت به شکل اولیه خود و بهره‌گیری از منابع آب در چرخه طبیعی است.
آقا میری با اشاره به چگونگی مقابله با بحران فرونشست گفت: این همان رویکردی است که برای مقابله با فرونشست در شهرهای ما نیز باید مورد توجه قرار گیرد. در مناطقی که نیاز مبرم به تزریق آب وجود دارد، بخش‌هایی از شبکه فاضلاب شهری باید بازطراحی شوند تا آب به سفره‌های زیرزمینی بازگردد. همچنین حفاری و بهره‌برداری مجدد از چاه‌های جذبی، راهکاری عملی و مؤثر برای مدیریت صحیح منابع آب و کاهش بحران فرونشست خواهد بود. این تصمیم، گرچه دشوار است، اما گامی اساسی برای حفظ پایداری محیط زیست و جلوگیری از گسترش این بحران خواهد بود.
طراحی‌های سازه‌ای استاندارد فعلی کشور تحمل ۸ ریشتر زلزله را دارند
رئیس کمیسیون شورای شهر تهران در ادامه به بحث وقوع زلزله در تهران پرداخت و گفت: زلزله تهران و پیامدهای احتمالی آن، یکی از موضوعاتی است که طی سال‌های متمادی مورد بحث و بررسی قرار گرفته، اما همچنان فاقد راهکارهای اجرایی و پاسخ‌های قطعی است. این مسئله در شورای شهر تهران نیز مطرح شده تا حداقل بتوان تدابیری برای کاهش پیامدهای ناشی از وقوع زلزله اتخاذ کرد. در این راستا، یکی از کارگروه‌های تخصصی، با تمرکز بر مسئله زلزله، تشکیل شده است.
وی افزود: این کارگروه متشکل از ۴۸ تن از اساتید برجسته دانشگاه‌های تهران، متخصصان حوزه مهندسی عمران با گرایش زلزله، بوده که طی جلسات متعدد به بررسی ابعاد این بحران پرداخته‌اند. یکی از پرسش‌های کلیدی مطرح‌شده در ابتدای این جلسات، احتمال وقوع زلزله‌ای با شدت بالای ۶.۵ تا ۷ ریشتر در تهران بود. نکته قابل‌توجه آن است که تمامی متخصصان، بدون استثنا، وقوع چنین زلزله‌ای را تأیید کرده‌اند. مسئله مهم دیگر، محل کانون زلزله است؛ در صورتی‌که کانون زلزله در خارج از محدوده شهری تهران باشد، خسارات وارده کمتر خواهد بود، اما در صورتی‌که این کانون در حاشیه شهر یا در نزدیکی مرکز تهران قرار گیرد، میزان خسارت‌ها می‌تواند غیرقابل پیش‌بینی باشد.
آقامیری ادامه داد: با توجه به تاریخ زلزله‌های بزرگ در این منطقه، زمین‌لرزه‌هایی با شدت بیش از ۷ ریشتر در دوره‌های ۷۸۰ ساله رخ داده‌اند. آخرین زلزله شدید در تهران حدود ۲۱۰ سال پیش به وقوع پیوسته و بر اساس داده‌های آماری، در حال حاضر بیش از ۳۰ سال از زمان استاندارد بازگشت آن گذشته است، به این معنا که تهران در یک دوره خطرپذیری قرار دارد و باید برای وقوع زلزله آمادگی لازم را داشته باشد.
رئیس کمیسیون عمران شورای شهر عنوان کرد: از منظر طراحی‌های سازه‌ای، در حال حاضر ساختمان‌هایی که مطابق با استانداردهای سازمان نظام مهندسی احداث شده‌اند، توانایی تحمل زلزله‌هایی با شدت ۸ تا ۸.۵ ریشتر را دارند. با این حال، ساختمان‌هایی که بیش از ۲۵ تا ۳۰ سال از زمان احداث آن‌ها گذشته، نیاز به مقاوم‌سازی دارند، چراکه با گذر زمان، استانداردهای طراحی و ساخت به‌روزرسانی شده و تغییراتی در شیوه مقاوم‌سازی سازه‌ها اعمال شده است. به‌عنوان نمونه، پس از زلزله سرپل‌ذهاب، مطالعات گسترده‌ای روی سازه‌های آسیب‌دیده صورت گرفت و تغییراتی در طراحی‌های سازه‌ای اعمال شد تا مقاومت ساختمان‌ها در برابر زلزله‌های آینده افزایش یابد.
آقامیری در خصوص ایمنی ساختمان‌های پایتخت گفت: در خصوص میزان ایمنی ساختمان‌های تهران، ارائه آمار دقیق دشوار است، زیرا هر چند سال، استانداردهای طراحی تغییر می‌کنند. اما به‌طور کلی، ساختمان‌هایی که طی دو دهه اخیر مطابق با معیارهای جدید ساخته شده‌اند، دارای سطح ایمنی بالاتری هستند، درحالی‌که ساختمان‌های قدیمی‌تر، به‌ویژه آن‌هایی که بیش از ۲۵ سال از احداثشان گذشته، نیاز به مقاوم‌سازی دارند.
وی ادامه داد: یکی از چالش‌های اساسی، وضعیت بافت فرسوده در تهران است، که به‌عنوان یکی از معضلات اصلی شهری شناخته می‌شود. ساکنان این مناطق، عمدتاً در بخش‌های جنوبی و جنوب‌شرقی، از جمله شهرری و مناطق شرقی تهران، مستقر هستند. هرچند برخی از این مناطق بازسازی و نوسازی شده‌اند و از نظر ایمنی وضعیت مطلوب‌تری دارند، اما تعداد قابل‌توجهی از واحدهای مسکونی، همچنان متعلق به دوره‌های ۴۰ تا ۵۰ سال گذشته هستند و فاقد استانداردهای مقاوم‌سازی لازم می‌باشند. این مسئله، ضرورت اجرای طرح‌های جامع مقاوم‌سازی بافت‌های فرسوده را بیش از پیش آشکار می‌سازد.
در کارگروه زلزله کار ویژه ای را تحت عنوان پروانه مقاوم سازی انجام می دهیم
رئیس کمیسیون عمران شورای شهر تهران گفت: در کمیته عمران، کارگروه ویژه‌ای در حوزه زلزله تشکیل شده است که هدف آن تدوین آیین‌نامه‌ای جهت مقاوم‌سازی ساختمان‌ها در شهر تهران است. بر اساس این آیین‌نامه، مالکان و متقاضیان علاقه‌مند می‌توانند با همکاری شرکت‌های مشاور تخصصی، اقدامات لازم را برای مقاوم‌سازی بناهای خود انجام دهند.
وی ادامه داد: مطابق این دستورالعمل، فرآیند مقاوم‌سازی با صرف هزینه‌ای معادل ۱۰ تا ۱۵ درصد از کل هزینه ساخت بنا امکان‌پذیر خواهد بود. این طرح به مالکان اجازه می‌دهد تا ضمن تقویت سازه‌های خود، پوسته ظاهری ساختمان را به‌روزرسانی کرده و تغییرات لازم را در فضای داخلی اعمال کنند، بدون اینکه نیاز به تخریب کامل و بازسازی مجدد داشته باشند. با اجرای این فرآیند، بناهای موجود از وضعیت فعلی مقاوم‌تر خواهند شد و توانایی تحمل فشارهای ناشی از زمین‌لرزه‌های احتمالی را به‌طور قابل‌توجهی افزایش خواهند داد.
آقامیری افزود: این برنامه، گامی مهم در راستای افزایش ایمنی سازه‌های شهری و کاهش خسارات ناشی از وقوع زلزله محسوب می‌شود و امیدواریم با اجرای آن، سطح آمادگی شهر تهران در برابر مخاطرات طبیعی به شکل قابل‌توجهی ارتقا یابد.
شصت و پنج پل ناایمن را در تهران شناسایی مقاوم سازی کردیم
آقامیری با اشاره به موضوع زلزله گفت: یکی از اقدامات مهمی که در شهر تهران دنبال شده، ارتقای سطح ایمنی شهر در برابر زلزله، فراتر از مقاوم‌سازی صرف ساختمان‌ها، است. شهر تهران علاوه بر سازه‌های مسکونی، دارای زیرساخت‌های متعدد از جمله معابر، پل‌ها، تأسیسات فاضلاب شهری، شبکه‌های آب و برق و سایر زیرساخت‌های حیاتی است که در صورت وقوع زلزله، نیازمند تاب‌آوری بالا خواهند بود. بنابراین، مقاوم‌سازی این زیرساخت‌ها امری ضروری تلقی می‌شود.
وی ادامه داد: در همین راستا، یکی از محورهای مورد توجه در این دوره، بررسی وضعیت پل‌های شهری تهران بوده است. طی مطالعات انجام‌شده، ۶۵ پل ناایمن در سطح شهر شناسایی شد. این پل‌ها جهت ارزیابی و طراحی مجدد به سازمان مهندسی مشاور معاونت فنی و عمرانی شهرداری تهران سپرده شدند. در فرآیند بازنگری، اقدامات مربوط به بهسازی لرزه‌ای و طراحی‌های جدید برای افزایش مقاومت سازه‌ها لحاظ شده است.
آقامیری خاطرنشان شد: تاکنون، عملیات مقاوم‌سازی ۳۵ پل به اتمام رسیده است، ۱۲ پل دیگر در مراحل اجرایی قرار دارد و برنامه‌ریزی برای مقاوم‌سازی ۱۰ پل دیگر نیز در دستور کار امسال قرار گرفته است. این اقدامات گام مهمی در راستای کاهش آسیب‌پذیری زیرساخت‌های شهری تهران در برابر خطرات زلزله محسوب می‌شود.
بیش از ۵۰ درصد ساختمان‌های دولتی ناایمن هستند
رئیس کمیسیون شورای شهر تهران عنوان کرد: در صورت وقوع زلزله‌ای با شدت ۶.۵ تا ۷ ریشتر در تهران، به‌ویژه در مناطق دارای بافت فرسوده، پیامدهای آن می‌تواند بسیار سنگین و گسترده باشد. تهران به‌عنوان پایتخت کشور، نقش محوری در مدیریت
وی ادامه داد: بحران‌های ملی دارد. در مواقع وقوع بلایای طبیعی در سایر استان‌ها، ساختار حاکمیتی تهران به‌سرعت یگان‌های امدادی را هماهنگ کرده و منابع دولتی و مردمی برای کمک‌رسانی بسیج می‌شوند. اما در صورتی‌که چنین زلزله‌ای مستقیماً تهران را تحت تأثیر قرار دهد، چالش‌های قابل‌توجهی در مدیریت بحران به وجود خواهد آمد.
آقامیری بیان کرد: یکی از نگرانی‌های اصلی، آسیب‌پذیری زیرساخت‌های شهری است. بسیاری از ساختمان‌های دولتی، از جمله وزارتخانه‌ها، فاقد ایمنی کافی در برابر زلزله هستند. در صورت وقوع چنین حادثه‌ای، حتی مشخص نیست که مدیران و مسئولان دولتی بتوانند پس از زلزله، از منازل خود خارج شده و در محل کار حاضر شوند، یا اینکه ساختمان‌های اداری آن‌ها پابرجا خواهند ماند تا بتوانند مدیریت بحران را در دست بگیرند.
عضو شورای شهر تهران خاطر نشان کرد: در حال حاضر، ارزیابی جامعی از وضعیت ایمنی ساختمان‌های دولتی انجام نشده است؛ وظیفه بررسی و مقاوم‌سازی این سازه‌ها بر عهده وزارت راه و شهرسازی و سازمان مدیریت بحران است. با وجود آنکه طراحی‌های سازه‌ای در گذشته بر اساس استانداردهای زمان خود انجام شده، امروزه تغییرات قابل‌توجهی در اصول مقاوم‌سازی صورت گرفته که بسیاری از ساختمان‌های قدیمی با این معیارها همخوانی ندارند. طبق برخی آمارها، حدود ۵۰ درصد از ساختمان‌های دولتی فاقد تأییدیه سازمان آتش‌نشانی هستند، اما احتمال می‌رود این رقم حتی بالاتر باشد.
وی ادامه داد: علاوه بر ساختمان‌های دولتی، برخی بیمارستان‌های تهران نیز استانداردهای ایمنی لازم را ندارند. با توجه به کمبود مراکز درمانی، امکان خارج کردن برخی بیمارستان‌های فرسوده از چرخه خدمت‌رسانی وجود ندارد؛ بنابراین، این مراکز باید به‌تدریج مقاوم‌سازی شوند و در صورت نیاز، بیمارستان‌های جدید در نقاط نزدیک به مناطق آسیب‌پذیر احداث شوند. نمونه‌هایی از این اقدامات در سال‌های اخیر انجام شده است، از جمله احداث بیمارستان‌های جدید در برخی مناطق تهران پس از وقوع حوادثی همچون آتش‌سوزی.
آقا میری گفت: در مجموع، بحث مقاوم‌سازی و ارتقای تاب‌آوری تهران تنها به ساختمان‌های مسکونی محدود نمی‌شود. سازه‌های اداری، معابر شهری، پل‌ها، راه‌های ارتباطی، شبکه‌های آب، برق و گاز نیز نیازمند بازبینی و مقاوم‌سازی هستند تا در صورت وقوع زلزله، عملکرد زیرساخت‌های حیاتی شهر مختل نشود و روند مدیریت بحران با کمترین اختلال صورت گیرد. این موضوع باید به‌عنوان یک اولویت اساسی در برنامه‌ریزی‌های شهری مورد توجه قرار گیرد.
تهران برای مقابله با زلزله آماده نیست!
رئیس کمیسیون شورای شهر تهران درمورد میزان آمادگی پایتخت برای مقابله با زلزله گفت: آمادگی شهر تهران در برابر زلزله، یکی از چالش‌های اساسی مدیریت شهری و ملی محسوب می‌شود. این موضوع فراتر از مقاوم‌سازی ساختمان‌ها بوده و شامل زیرساخت‌های حیاتی همچون پل‌ها، راه‌های ارتباطی، تأسیسات فاضلاب، شبکه‌های آب، برق، گاز و مخابرات نیز می‌شود. با توجه به جایگاه پایتخت، وقوع یک زلزله شدید نه‌تنها پیامدهای گسترده‌ای برای شهروندان خواهد داشت، بلکه عملکرد مدیریت بحران در سطح ملی را نیز تحت تأثیر قرار خواهد داد.
آقامیری ادامه داد: برای کاهش این مخاطرات، لازم است تمامی نهادهای مرتبط، اعم از سازمان‌های دولتی و غیردولتی، در این مسیر مشارکت داشته باشند. بخش‌های زیرساختی از جمله شبکه‌های آب، برق، گاز و مخابرات باید اقدامات لازم را جهت افزایش ایمنی سیستم‌های خود به انجام رسانند. مدیریت شهری نیز باید مقاوم‌سازی پل‌ها و ساختمان‌های تحت نظارت خود را در اولویت قرار دهد. با این حال، انجام این اقدامات به دلیل هزینه‌های قابل‌توجه، از توان مالی شهرداری تهران خارج است، زیرا علاوه بر مسئولیت‌های عمرانی، وظایف گسترده‌ای در حوزه ارائه خدمات شهری نیز بر عهده دارد.
وی افزود: از آنجا که تهران صرفاً یک شهر نیست، بلکه مرکز سیاسی و اداری کشور محسوب می‌شود، لازم است بودجه‌ای ملی برای مقاوم‌سازی زیرساخت‌های آن اختصاص یابد. اختصاص یک بودجه ملی سالیانه برای این امر، می‌تواند امکان برنامه‌ریزی دقیق‌تر و اجرای پروژه‌های بلندمدت مقاوم‌سازی را فراهم سازد. همچنین، نظارت مستمر بر نحوه هزینه‌کرد این بودجه و ارائه گزارش‌های دقیق از روند اجرای طرح‌ها، از جمله اقداماتی است که باید مورد توجه قرار گیرد.
عضو شورای شهر بیان کرد: ضروری است که مجلس شورای اسلامی به این مسئله ورود کرده و با تصویب قوانین مرتبط، سازوکارهای اجرایی لازم را تعریف کند. این امر، امکان بازخواست از نهادهای مسئول را فراهم ساخته و باعث خواهد شد که شهرداری تهران و سایر سازمان‌های مرتبط، به وظایف خود در زمینه مقاوم‌سازی زیرساخت‌های شهر به‌طور جدی‌تر عمل کنند. شهردار تهران، به دلیل نقش کلیدی در مدیریت شهری، باید مسئولیت اصلی پیگیری اقدامات مرتبط با زلزله را بر عهده گیرد و از منابع مالی شهری و ملی برای این منظور بهره ببرد.
آقامیری با اشاره به لزوم ایمن سازی تهران در مقابله با زلزله تاکید کرد و گفت: همان‌طور که در سایر بخش‌های زیرساختی کشور، از بودجه ملی برای توسعه پروژه‌هایی همچون مترو استفاده می‌شود، لازم است چنین رویکردی برای مقاوم‌سازی تهران نیز اتخاذ شود. برای نمونه، تأمین مالی پروژه‌های توسعه مترو در سراسر کشور معمولاً به‌صورت ترکیبی از منابع دولتی و شهری انجام می‌شود، به‌گونه‌ای که حدود ۵۰ درصد بودجه توسط دولت تأمین شده و مابقی آن بر عهده مدیریت شهری است. این الگو می‌تواند برای مقاوم‌سازی زیرساخت‌های تهران نیز به کار گرفته شود.
رئیس کمیسیون شورای شهر تهران در پایان گفت: در مجموع، مقاوم‌سازی شهر تهران نه‌تنها یک مسئله شهری، بلکه یک موضوع ملی است که نیازمند مشارکت گسترده تمامی دستگاه‌های اجرایی است. دولت و مجلس باید در این زمینه پیش‌قدم شده و با تدوین قوانین مناسب، شرایط لازم برای اجرای برنامه‌های مقاوم‌سازی را فراهم آورند تا آمادگی تهران در برابر زلزله به میزان قابل‌توجهی افزایش یابد.
فیلم کامل گفتگو با سیدمحمد آقامیری، رئیس کمیته عمران شورای شهر تهران:
source