به گزارش روزپلاس، این روزها که مخالفین اردوغان یک بار دیگر به میادین ریخته و در حمایت از اکرم امام اوغلو شهردار محبوس استانبول شعار سر می‌دهند، اوضاع و احوال اقتصاد بحران زده ترکیه، بدتر از قبل شده است. 

از بامداد روزی که بنا به خواست رییس جمهور ترکیه، اکرم امام اموغلو دستگیر شده، نزدیک به 20 میلیارد دلار از منابع ارزی بانک مرکزی ترکیه از بین رفته، چرا که دولت اردوغان ناچار شده به منظور جلوگیری از سقوط بیشتر لیره در برابر دلار، مقادیر کلانی از ذخایر ارزی را با قیمت اندک روانه بانک‌ها و صرافی‌ها کند.

علاوه بر خسارات سنگین ارزی، بخش دیگری از پیامدهای تلخ تنش‌های اخیر برای شهروندان ترکیه، این است که دوقطبی سیاسی و دعوا به بازار هم کشید و مخالفین اردوغان، شرکت‌ها و گروه‌هایی را در لیست تحریم و بایکوت قرار دادند که قبلاً از موفق‌ترین شرکت‌ها و گروه‌های مالی و خدماتی بودند و حالا در معرض ورشکستگی قرار گرفته‌اند.

ترکیه بین ترامپ و اروپا

علاوه بر تحلیلگران سیاسی ترکیه و جهان، بسیاری از کارشناسان اقتصادی نیز درباره تنش‌های اخیر در ترکیه، اظهار نگرانی می‌کنند. 

پروفسور دارون عجم اوغلو اقتصاددان ارمنی تبار اهل ترکیه که سال گذشته میلادی جایزه نوبل اقتصاد را به دست آورد، یکی از اندیشمندانی است که درباره وضعیت دموکراسی در ترکیه اظهار نگرانی کرده و بر این باور است که پس از دستگیری امام اوغلو، پیام فروپاشی نهادهای دموکراسی آنکارا با سرعت بیشتری به اروپا رسیده و چنین چیزی بر اقتصاد این کشور، تاثیر مخرب می‌گذارد.

دارون عجم اوغلو به عنوان اقتصاددان فعالی که همواره در مورد ارتباط نهادهای سیاسی و حکمرانی با اقتصاد، دموکراسی و رفتار حکومت‌ها تحقیق کرده، ارزیابی جدیدی درباره اقتصاد ترکیه انجام داده که بر دو رکن متفاوت استوار است:
الف) تاثیر تنش آمریکا – اروپا بر موقعیت سیاسی و اقتصادی ترکیه.
ب) پیامدهای منفی دستگیری شهردار استانبول برای موقعیت اقتصادی ترکیه.

دارون عجم اوغلو نیز مانند بسیاری از اندیشمندان سیاسی و اقتصادی، بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید و ماهیت تصمیمات و رویکردهای اقتصادی او در قبال اتحادیه اروپا، چین و روسیه را به عنوان موضوع مهمی قلمداد می‌کند که می‌تواند برای ترکیه، فرصت‌های نوینی ایجاد کند.

مولف کتاب مشهور «دالان باریک آزادی» معتقد است که مواضع تند و افراطی دونالد ترامپ در قابل اتحادیه اروپا، به منزله گشوده شدن پنجره و فرصتی تاریخی برای ترکیه است. چرا که در این شرایط، ترکیه می‌تواند به عنوان یک عضو مهم ناتو، خود را به اتحادیه اروپا نزدیک کند و به آنها پیام بدهد: «شما تنها نیستید و ما نیز در تمام معادلات دفاعی و اقتصادی در کنارتان هستیم». 

اما مساله اینجاست که دولت اردوغان، با اقدام ناگهانی و شگرفی همچون دستگیری اکرم امام اوغلو، زیر میز لگد محکمی زده و کاری کرده که از دید سران اتحادیه اروپا، رجب طیب اردوغان نیز مانند دونالد ترامپ، سرکش و غیرقابل پیشبینی ارزیابی شود. 

عجم اوغلو می‌گوید: «ترکیه در مواجهه با این تحولات، یک انتخاب خواهد کرد: یا به محور آمریکا-روسیه-چین نزدیک می‌شود یا اینکه بخشی از اروپا خواهد بود. یک نقطه عطف تاریخی در پیش روی ترکیه است: این فرصت نباید هدر رود».

به گفته عجم اوغلو، آینده ترکیه نه تنها تحت تاثیر تنش و تحولات مرتبط با سیاست داخلی، بلکه با تحولات ژئوپلیتیک جهانی نیز شکل می‌گیرد. 

سیاست‌های دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا که اتحاد غرب را تضعیف می‌کند و روابطی نزدیک با رژیم‌های استبدادی برقرار می‌کند، امکان ایجاد بلوک دفاعی و دموکراسی جدید اروپا را در دستور کار قرار داده است. در این روند، ترکیه این فرصت را دارد که بخشی از این بلوک جدید اروپایی شود. 

عجم اوغلو چنین استدلال کرده که مشارکت ترکیه در اتحادیه اروپا و پیمان دفاعی اروپا نه تنها یک انقلاب سیاسی بلکه یک انقلاب اقتصادی نیز ایجاد خواهد کرد. 

وی با یادآوری اینکه اقتصاد ترکیه بیشترین افزایش بهره وری را در جریان مذاکرات عضویت در اتحادیه اروپا بین سال‌های 2002 تا 2006 داشته، چنین می‌گوید: «بازارهای اتحادیه اروپا، سرمایه اروپایی و مهمتر از همه، مشارکت‌های فناوری می‌تواند ظرفیت بهره وری ترکیه را به طور جدی افزایش دهد. ولی یک پیش نیاز برای تحقق این فرصت وجود دارد: بازگشت به دموکراسی. ترکیه باید سیگنال معتبری به اروپا ارسال کند و نشان دهد که مانع از فروپاشی نهادهای دموکراتیک خود خواهد شد».

به باور برنده نوبل اقتصادی 2024 میلادی، سوال مهم در فضای سیاسی ترکیه این است: آیا اردوغان می‌تواند این دگرگونی را به درستی مدیریت کند؟ 

عجم اوغلو اذعان می‌کند که رئیس جمهور ترکیه رجب طیب اردوغان در گذشته توانایی تغییر و متقاعد کردن هواداران خود را برای این تحولات نشان داده است. 

با این حال، او تأکید می‌کند که این بار تحول بسیار عمیق‌تر و ریشه‌ای است. 

او می‌گوید: «حتی اقناع کردها هم برای اردوغان تا این اندازه دشوار نبود. این بار پای تحولات مهمی در میان است و نیازمند تغییر ذهنیت و تحول ساختاری و نهادی رادیکال‌تری است.»

عجم اوغلو با بیان اینکه بعید است اردوغان رهبری این تغییر را بر عهده بگیرد، هشدار می‌دهد که فضای سیاسی ترکیه وارد یک روند بی‌ثبات و متناقض‌تر خواهد شد.

نظر آمریکا چیست؟

یکی از ابعاد پیچیده و متناقض در ماجرای دستگیری امام اوغلو، ادعاهای جنجالی اوزگور اوزل رهبر حزب جمهوری خلق است. 

او اعلام کرده که هاکان فیدان وزیر امور خارجه ترکیه و چاغتای کلیچ مشاور ارشد اردوغان، هر کدام به طور جداگانه یک بار به نیویورک و واشنگتن سفر کردند تا رضایت دونالد ترامپ برای دستگیری اکرم امام اوغلو را جلب کنند. 

البته اوزگور اوزل بدون مدرک و سند حرف نزده و با استناد به سخنان کریس مورفی، سناتور حزب دموکرات آمریکا این ادعا را مطرح کرده است. 

مورفی گفته بود: «تا جایی که خبر داریم، اردوغان برای زندانی کردن امام اوغلو با ترامپ هم رایزنی کرده و موافقت او را جلب کرده است». 

اوزل همچنین به سخنان استیو ویتکاف، نماینده ویژه ترامپ در امور خاورمیانه استناد کرده بود که درباره همسویی سیاست‌های آمریکا و ترکیه گفته بود: «آمریکا و اسرائیل می‌خواهند حماس را خلع سلاح کنند، درست مانند ترکیه که می‌خواهد پ.ک.ک را خلع سلاح کند». 

مراد یتکین از تحلیلگران مشهور ترکیه نیز به این اشاره کرده که همزمان با تظاهرات مخالفین اردوغان در استانبول و آنکارا، دونالد ترامپ در اقدامی معنی دار، یکی از دوستان تاجرمسلک خود به نام توماس باراک را به عنوان سفیر جدید آمریکا در ترکیه انتخاب کرده و در دیدار با او، اردوغان را به عنوان رهبری بزرگ، مورد تمجید و ستایش قرار داده است.

علاوه بر دارون عجم اوغلو نویسنده و اقتصاددان مشهور، برخی دیگر از دانشگاهیان و اقتصاددانان ترکیه نیز به این اشاره کرده‌اند که پیامدهای سیاسی – اجتماعی دستگیری مهمترین رقیب اردوغان، شرایط برای برای تولیدکنندگان، شهروندان و فعالان اقتصادی ترکیه دشوارتر کرده است.