به گزارش روزپلاس،  آژانس همکاری و هماهنگی ترکیه (تیکا) از سال 2012 با تأسیس دفتر هماهنگی خود در صنعا، پایتخت یمن، فعالیت‌های خود را در این کشور با هدف تامین منافع ملی ترکیه آغاز کرد. 

این نهاد، که زیر نظر وزارت فرهنگ و گردشگری ترکیه فعالیت می‌کند، طی سال‌های گذشته پروژه‌های متعددی را در حوزه‌های مختلف از جمله آموزش، بهداشت، زیرساخت‌های اجتماعی، کمک‌های بشردوستانه و حفاظت از میراث فرهنگی در یمن به اجرا درآورده است.

اهمیت یمن برای ترکیه

یمن به دلایل متعدد برای ترکیه از اهمیت استراتژیک برخوردار است. این کشور در جنوب شبه‌جزیره عربستان و در نزدیکی تنگه باب‌المندب قرار دارد که یکی از مهم‌ترین مسیرهای تجارت جهانی و انتقال انرژی محسوب می‌شود. 

موقعیت جغرافیایی یمن، آن را به یک نقطه کلیدی در رقابت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی تبدیل کرده است. از سوی دیگر، یمن با جمعیتی بالغ بر 30 میلیون نفر، پتانسیل تبدیل شدن به یک بازار مهم اقتصادی را دارد، به‌ویژه اگر ثبات سیاسی در آن برقرار شود.

به اعتقاد کارشناسان، ترکیه با فعالیت در یمن به دنبال اهداف چندوجهی است.

پروفسور «سرحات ارسوی»، تحلیل‌گر مسائل خاورمیانه در دانشگاه «اژه» ترکیه، بیان می‌کند که یمن برای ترکیه فرصتی است تا نفوذ خود را در منطقه‌ای فراتر از حوزه سنتی‌اش گسترش دهد و با رقبای منطقه‌ای مانند عربستان سعودی و امارات متحده عربی رقابت کند.

وی معتقد است ترکیه از طریق کمک‌های بشردوستانه و پروژه‌های توسعه‌ای، تلاش می‌کند جایگاه خود را به عنوان یک بازیگر خیرخواه در میان مردم یمن تثبیت کند، که این امر می‌تواند در آینده به نفوذ سیاسی و اقتصادی منجر شود.

همچنین، یمن به دلیل نزدیکی به شاخ آفریقا و اهمیت آن در مسیرهای دریایی، برای ترکیه از منظر امنیتی و تجاری نیز اهمیت دارد. آنکارا که در سال‌های اخیر حضور خود را در دریای سرخ و مناطق اطراف آن تقویت کرده است (مانند پایگاه نظامی در سومالی)، یمن را به عنوان بخشی از استراتژی گسترده‌تر خود برای تبدیل شدن به یک قدرت دریایی و منطقه‌ای می‌بیند.

فعالیت‌های تیکا در یمن، فراتر از کمک‌های بشردوستانه، بخشی از استراتژی کلان ترکیه برای افزایش نفوذ در منطقه است. این اهداف را می‌توان در چند محور خلاصه کرد:

1.تقویت قدرت نرم: ترکیه با ارائه کمک‌های بشردوستانه، بازسازی زیرساخت‌ها و حمایت از خدمات اجتماعی، چهره‌ای مثبت از خود در میان مردم یمن ایجاد می‌کند. این رویکرد می‌تواند در بلندمدت به افزایش محبوبیت ترکیه و ایجاد پایگاه اجتماعی در این کشور کمک کند.

2.رقابت با دیگر بازیگران منطقه‌ای: یمن صحنه رقابت میان قدرت‌های منطقه‌ای مانند عربستان سعودی، امارات و ایران است. ترکیه با حضور فعال در یمن از طریق تیکا، به دنبال ایجاد جایگاهی مستقل برای خود است و می‌خواهد نشان دهد که می‌تواند به عنوان یک میانجی یا بازیگر تأثیرگذار در این منطقه عمل کند.

3.دسترسی به منابع و بازارهای آینده: هرچند یمن در حال حاضر با بحران‌های اقتصادی و سیاسی مواجه است، اما در صورت برقراری ثبات، می‌تواند به یک بازار مهم برای کالاها و خدمات ترکیه تبدیل شود. پروژه‌های تیکا زمینه را برای همکاری‌های اقتصادی آینده فراهم می‌کنند.

فعالیت‌های تیکا در یمن از سال 2012

تیکا از زمان افتتاح دفتر خود در صنعا، با وجود چالش‌های ناشی از جنگ داخلی و بی‌ثباتی سیاسی در یمن، توانسته است پروژه‌های متعددی را در سراسر این کشور اجرا کند. 

این پروژه‌ها نه تنها جنبه بشردوستانه دارند، بلکه به عنوان ابزاری برای تقویت نفوذ ترکیه در یمن عمل می‌کنند. در ادامه برخی از این فعالیت‌ها به صورت مختصر بررسی می‌شوند:

•حمایت از بیماران سرطانی در تعز: در سال 2017، تیکا با شناسایی نیاز فوری بیماران سرطانی در مرکز درمان تومور سازمان ملی ضد سرطان «تعز العمل» در شهر تعز، داروهای موردنیاز 84 بیمار مبتلا به انواع سرطان را تأمین کرد. این بیماران به دلیل کمبود منابع دارویی ناشی از جنگ داخلی، از ادامه درمان محروم شده بودند. این اقدام تیکا به بهبود شرایط درمانی این بیماران کمک کرد و به عنوان یک نمونه موفق از کمک‌های بشردوستانه این نهاد مطرح شد.

•تأسیس بیمارستان صحرایی در عدن: به دستور رئیس‌جمهور ترکیه، تیکا با همکاری هلال‌احمر این کشور یک بیمارستان صحرایی با ظرفیت 50 تخت در شهر عدن راه‌اندازی کرد. این بیمارستان که تحت مدیریت دفتر یمن تیکا فعالیت می‌کند، مجهز به بخش‌های اورژانس، اتاق عمل، مراقبت‌های ویژه، آزمایشگاه و رادیوگرافی است. این پروژه، که در پاسخ به نیازهای فوری بهداشتی در بحبوحه جنگ داخلی اجرا شد، نشان‌دهنده تعهد ترکیه به ارائه خدمات پزشکی در شرایط بحرانی است.

•بازسازی وزارت تجارت و صنعت یمن در عدن: در سال 2018، تیکا پروژه بازسازی ساختمان وزارت تجارت و صنعت یمن در عدن را که در جریان درگیری‌ها آسیب دیده بود، به اتمام رساند. این پروژه شامل بازسازی کامل ساختمان، تأمین مبلمان اداری، سیستم‌های تهویه مطبوع، رایانه‌ها و دوربین‌های امنیتی بود. این اقدام نه تنها به احیای زیرساخت‌های دولتی یمن کمک کرد، بلکه نشانه‌ای از تلاش ترکیه برای تقویت روابط با دولت رسمی یمن مستقر در عدن بود.

تأمین قایق‌های مجهز برای ماهیگیران یمنی: در سال 2020، تیکا با همکاری وزارت شیلات یمن و انجمن ماهیگیران خلیج عدن، 17 قایق ماهیگیری مجهز به طول 9 متر را به 34 ماهیگیر در ساحل عمران در عدن اهدا کرد. این قایق‌ها مجهز به سیستم‌های GPS، دستگاه‌های ماهی‌یاب، عمق‌سنج و تورهای ماهیگیری بودند. این پروژه به بهبود معیشت ماهیگیرانی که از جنگ داخلی و طوفان‌های فصلی آسیب دیده بودند، کمک کرد و نشان‌دهنده توجه تیکا به حمایت از جوامع محلی است.

کمک‌های بشردوستانه به خانواده‌های آواره در تعز: در سال 2021، تیکا با همکاری سازمان مدیریت بحران و فوریت‌های ترکیه (AFAD) بسته‌های غذایی شامل حدود 120 تن مواد غذایی اساسی نظیر آرد، شکر، برنج و خرما را به 3100 خانواده آواره و آسیب‌دیده از سیل در مناطق المضفر، القاهره و الصالح در تعز توزیع کرد. این اقدام در راستای کاهش فشارهای ناشی از جنگ و بلایای طبیعی بر خانواده‌های نیازمند انجام شد.

نتیجه‌گیری

فعالیت‌های تیکا در یمن از سال 2012 تاکنون نشان‌دهنده تلاش ترکیه برای استفاده از دیپلماسی توسعه‌ای به منظور نفوذ در این منطقه استراتژیک است. پروژه‌هایی مانند حمایت از بیماران سرطانی، تأسیس بیمارستان صحرایی، بازسازی زیرساخت‌ها، تأمین قایق‌های ماهیگیری و توزیع کمک‌های غذایی، ضمن پاسخگویی به نیازهای فوری مردم یمن، به تقویت جایگاه ترکیه در این کشور کمک کرده‌اند.

یمن به دلیل موقعیت جغرافیایی، اهمیت ژئوپلیتیک و پتانسیل اقتصادی، برای ترکیه از اهمیت بسزایی برخوردار است و فعالیت‌های تیکا بخشی از یک استراتژی کلان برای تبدیل شدن به یک بازیگر تأثیرگذار در منطقه خاورمیانه و دریای سرخ به شمار می‌رود. 

با این حال، موفقیت این استراتژی به عوامل متعددی از جمله ثبات سیاسی در یمن و توانایی ترکیه برای مدیریت رقابت‌های منطقه‌ای بستگی دارد. بدیهی است که انجام چنین فعالیت‌هایی توسط ترکیه، در کشورهای منطقه از جمله یمن لزوم هوشیاری و توجه فراوان مقامات جمهوری اسلامی ایران را متذکر می شود.