یک آزمایش خون منفرد که بتواند به طور قطع ثابت کند که شما مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس (MS) هستید در حال حاضر وجود ندارد. با این حال، روش‌هایی وجود دارد که نمونه‌های خون می‌توانند اطلاعات مربوط به بیماری را هم در حین تشخیص و هم بعد از آن در اختیار متخصصان قرار دهند.

دکتر آشیلفس نترانوس، متخصص مغز و اعصاب می‌گوید: «متاسفانه، ما هنوز آزمایش خونی نداریم که بتواند ام اس را به طور دقیق تشخیص دهد. با این حال، ما از چندین آزمایش خون برای کمک به رد سایر بیماری‌هایی که می‌توانند علائم ام‌اس را تقلید کنند، استفاده می‌کنیم.»

چگونه ام اس تشخیص داده می‌شود؟

معیار‌های تشخیصی خاصی برای تشخیص ام اس وجود دارد:

تاریخچه پزشکی

شما باید به یک پزشک، به ویژه یک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید، وی در صورت مشکوک شدن به ام اس، ابتدا سابقه پزشکی شما را می‌گیرد. وقتی بیمار را با علائم می‌بینیم، یک شرح حال کامل می‌گیریم تا مشخص کنیم که آیا علائم هم از نظر نوع و هم از نظر نحوه تکامل آن‌ها در طول زمان با ام‌اس همخوانی دارد یا خیر.

معاینه بدنی

سپس پزشک شما احتمالاً یک معاینه فیزیکی جامع انجام می‌دهد و به دنبال نشانه‌هایی از اختلال عملکرد بخش‌های مختلف مغز، نخاع یا اعصابی است که مغز را به چشم‌ها متصل می‌کند. این موارد ممکن است شامل آزمایش رفلکس، مشاهده راه رفتن و بررسی تعادل باشد. دکتر هریسون می‌گوید: «اگر شرح حال و معاینه فیزیکی مربوط به ام‌اس باشد، ما بیمار را برای MRI مغز و نخاع و گاهی تصویربرداری از چشم‌ها یا اعصاب متصل به چشم می‌فرستیم».

ام آر آی

تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) می‌تواند تعیین کند که آیا شما ضایعات مغزی دارید یا خیر که نشانه ام اس است. دکتر هریسون خاطرنشان می‌کند که اگر تشخیص تایید شود، آزمایش بیشتری لازم نیست. در برخی موارد، هیچ ضایعه مغزی با ام اس دیده نمی‌شود. در صورت نیاز به شواهد بیشتر، بیمار برای آزمایش مایع نخاعی فرستاده می‌شود.

پزشکان همچنین به دنبال علائم عصبی هستند که با ام اس سازگار است. در نهایت، وجود التهاب در مایع اطراف مغز و نخاع، به نام مایع مغزی نخاعی (CSF) نیز می‌تواند در تشخیص کمک کند.

دکتر نترانوس که مقاله‌ای در مورد تکامل تشخیص ام اس در گزارش‌های کنونی عصب شناسی و علوم اعصاب منتشر کرده است، می‌گوید: «توانایی ما برای تشخیص ام اس با گذشت زمان بهتر و بهتر می‌شود و این زمینه در چند دهه گذشته پیشرفت چشمگیری داشته است.» او می‌گوید: «با این حال، تشخیص اشتباه ام‌اس هنوز هم در جامعه یک مشکل اساسی است.»

در واقع، یک مطالعه نشان داد که تقریباً از هر پنج بیمار، یک نفر به‌طور نادرست مبتلا به ام اس تشخیص داده می‌شود، در حالی که واقعاً بیماری دیگری دارد. بیایید نگاهی گذرا به برخی از این شرایط شبیه به هم بیاندازیم و اینکه چگونه آزمایش خون می‌تواند به جلوگیری از تشخیص اشتباه کمک کند.

آزمایش‌های خونی که شرایط مشابه را رد می‌کند

در حالی که هیچ آزمایش خونی نمی‌تواند ام اس را تعیین کند، اما می‌تواند به تشخیص اینکه آیا بیماری دیگری شبیه به ام‌اس دارید یا نه کمک کند. این آزمایش‌های خون می‌توانند شرایطی را که شبیه ام اس هستند را رد کنند، از جمله:

اختلال آنتی بادی گلیکوپروتئین الیگودندروسیت میلین (MOGAD)
اختلال طیف نورومیلیت اپتیکا (NMOSD)
بیماری‌های ارثی نادر
سندرم شوگرن
برخی عفونت‌ها
لوپوس اریتماتوی سیستمیک
کمبود ویتامین و مواد معدنی

دکتر هریسون توضیح می‌دهد: «هر زمان که بیمار از نظر ام اس مورد ارزیابی قرار می‌گیرد، باید شرایط مشابه یا شبیه به ام اس را در نظر گرفت. زمانی که شرح حال بیمار خود را می‌گیریم و به MRI نگاه می‌کنیم، به دنبال نشانه‌های هشداردهنده می‌گردیم که به معنای جنبه‌هایی از تاریخچه بیمار یا ظاهر ناهنجاری‌هایی در MRI است که برای ام اس معمول نیست.»

انجام آزمایش‌های خونی که به طور دقیق این شرایط را رد می‌کند می‌تواند به تایید ام اس کمک کند. یکی از این آزمایش ها: آزمایش آنتی بادی ضد هسته‌ای (ANA) است. پس از اینکه یک فلبوتومیست یا تکنسین فلبوتومی نمونه برداری کرد، خون شما در آزمایشگاه از نظر آنتی بادی‌های ضد هسته‌ای تجزیه و تحلیل می‌شود. این پروتئین‌ها می‌توانند نشان دهند که شما یک اختلال خود ایمنی دارید. سپس پزشکان می‌توانند از این نتایج برای کمک به تشخیص یا کاهش شرایط خودایمنی مانند لوپوس اریتماتوز سیستمیک و سندرم شوگرن استفاده کنند.

یکی دیگر از شرایط تقلید کننده ام اس، NMOSD است که می‌تواند با آزمایش خون آنتی بادی AQP۴-IgG یا آنتی بادی MOG (MOG-IgG) بررسی شود. پزشک شما احتمالاً این آزمایش را پس از مشاهده موارد زیر انجام می‌دهد:

ضایعات نخاعی که تمایل زیادی به بزرگ شدن دارند و بخش‌های طولانی از نخاع را می‌گیرند (در حالی که در MS فقط ضایعات کوچک در نخاع اتفاق می‌افتد).

درگیری خفیف مغز و در مناطقی از مغز که با ام اس متفاوت است.

آسیب عمیق‌تر به مسیر‌های بینایی نسبت به آنچه در ام اس رخ می‌دهد.

دکتر نترانوس می‌گوید: گاهی اوقات آزمایش خون می‌تواند منفی کاذب نشان بدهد (این امر گاهی در موارد NMOSD اتفاق می‌افتد)، بنابراین متخصصان ام‌اس نیز برای تشخیص دقیق به شدت به تاریخچه پزشکی و الگوی ضایعات در MRI تکیه می‌کنند.»

پس از تشخیص مولتیپل اسکلروزیس

پس از انجام آزمایش‌های خون، MRI و سایر آزمایش‌های تشخیصی، وقت آن است که با پزشک خود برای تهیه برنامه‌ای برای درمان همکاری کنید. دکتر هریسون می‌گوید: «به محض اینکه تشخیص ام اس تأیید شد، بیماران باید فوراً در مورد شروع درمان اصلاح کننده بیماری (DMT) برای درمان ام اس مشاوره دریافت کنند. ثابت شده است که این دارو‌ها به جلوگیری از عود‌های بعدی، بدتر شدن ناتوانی و بدتر شدن بار بیماری در MRI کمک می‌کنند. هر چه زودتر رون ددرمانی شروع شود، در دراز مدت وضعیت بیمار بهتر خواهد بود.»

دکتر نترانوس توضیح می‌دهد که بسیاری از بیماران ام اس که مبتلا به DMT هستند، به طور منظم، معمولاً هر سه تا شش ماه یکبار، برای نظارت بر اثرات دارو‌ها و ارزیابی عوامل خطر مختلف، نیاز به آزمایش خون دارند. به عنوان مثال، برای نظارت بر آنزیم‌های کبدی با استفاده از اینترفرون، به آزمایش خون نیاز دارید، زیرا آسیب کبدی یک عارضه جانبی احتمالی است. برخی از پزشکان، از جمله مطب دکتر نترانوس، به بیماران ام‌اس پیشنهاد می‌کنند که آزمایش‌های خون را به طور منظم از خانه و از طریق بهداشت از راه دور کنترل کنند. یک فلبوتومیست از بیماران واجد شرایط بازدید می‌کند و نمونه‌ها به آزمایشگاه تحویل داده می‌شود. ممکن است از پزشک خود بپرسید که آیا امکان انجام آزمایش خون در خانه وجود دارد یا خیر، بنابراین می‌توانید به راحتی وضعیت خود را بررسی کنید.

درمان مولتیپل اسکلروزیس

در صورت تشخیص، پزشک چندین راه احتمالی را برای درمان بیماری شما بررسی خواهد نظیر:

تزریقات درمان اصلاح کننده بیماری (DMT)

DMT‌ها برای افراد مبتلا به ام اس عودکننده تجویز می‌شوند و فرآیند التهاب را تغییر می‌دهند، در درجه اول با کند کردن تولید سلول‌های ایمنی که به میلین حمله می‌کنند. DMT‌هایی که به صورت تزریقی تحویل داده می‌شوند عبارتند از:

بتاسرون (اینترفرون بتا-۱b
آوونکس (اینترفرون بتا-۱a)
پلگریدی (اینترفرون پگیله بتا-۱a)
کوپاکسون یا گلاتوپا (گلاتیرامر استات یا GA)
Kesimpta (ofatumumab)

تزریقات درمان اصلاح کننده بیماری (DMT)

برخی از دارو‌ها به صورت داخل وریدی تجویز می‌شوند و نیاز به مراجعه به مراکز انفوزیون هر چند هفته یا چند ماه یکبار دارند. نمونه‌هایی از تزریق DMT عبارتند از:

لمترادا (المتوزوماب)
Ocrevus (ocrelizumab)
ریتوکسان، روکسینس و تروکسیما (ریتوکسیماب)
تیسباری (ناتالیزوماب)

درمان‌های اصلاح کننده خوراکی

DMT‌های خوراکی از سال ۲۰۱۰ برای ام اس در دسترس هستند و اگر با دارو‌های دیگر موفقیت آمیز نبوده اید و تا حد امکان کمتر سوزن را در زندگی خود ترجیح می‌دهید، گزینه بسیار خوبی هستند. DMT‌های خوراکی عبارتند از:

اوباجیو (تری فلونوماید)
گیلینا (فینگولیمود)
میزنت (siponimod
Mavenclad (کلادریبین)
Teceiferda (دی متیل فومارات)
زپوزیا (اوزانیمود)

کورتیکواستروئید‌ها

کورتیکواستروئید‌ها را می‌توان به صورت قرص، آمپول، اسپری یا کرم موضعی دریافت کرد. اگر به تسکین سریع نیاز دارید، پزشک معمولاً یک درمان IV با دوز بالا را طی سه تا پنج روز تجویز می‌کند و سپس یک قرص با دوز پایین‌تر را برای یک تا دو هفته دیگر تجویز می‌کند. دارو‌های استروئیدی رایج عبارتند از:

کورتف (هیدروکورتیزون)
سلستون (بتامتازون)
دکادرون (دگزامتازون)
اوراپرد (پردنیزولون)
پردنیزون Intensol، Deltasone یا Cordrol (پردنیزون)
سولو-مدرول (متیل پردنیزولون)

درآخر

تشخیص و درمان مولتیپل اسکلروزیس مشکل و پیچیده است. اما با آزمایش‌های امروزی برای ارزیابی وجود ام‌اس، همراه با پیشرفت‌های اخیر در درمان، شما راه‌های زیادی برای کنترل و درمان این بیماری دارید.