جوان آنلاین: نگهداری از سگ و گربه در خانه حالا پای بیماری سالک را هم به خانه‌های مردم آن در مناطق بالا شهری تهران باز کرده‌است! این خبری است که رئیس سازمان نظام دامپزشکی استان تهران اعلام کرده و گفته‌است نگهداری سگ و گربه بدون رعایت موارد بهداشتی در منازل موجب‌شده این بیماری در تهران به ویژه در منطقه یک آن شیوع پیدا کند، اما بیماری‌های مشترک میان انسان و حیواناتی نظیر سگ و گربه که این روز‌ها به حیوان خانگی تبدیل شده‌اند، به بیماری‌هایی مانند سالک محدود نمی‌شود. بیماری هاری با هزینه‌ها، دردسر‌ها و حتی مرگ هم از جمله بیماری‌هایی است که طی سال‌های اخیر با افزایش فرهنگ نگهداری از حیوانات به خصوص سگ‌ها به یکی از چالش‌های جدی در کشورمان تبدیل شده‌است. بیماری‌هایی که ممکن است روز به روز فهرست آن‌ها بلندتر شود، چراکه بیش از ۱۰۰ بیماری می‌تواند از حیوانات به انسان منتقل شود و رشد گرایش به نگهداری از حیوانات می‌تواند بیماری‌های بیشتری را در جامعه بیدار کند. 

از روزی که پای حیوانات وحشی به خانه ما آدم‌ها باز شده، انگار بیشتر از آنکه بخواهیم به همدیگر سود برسانیم به یکدیگر زیان زده‌ایم! هر چند دیگر حیوانات خانگی‌مان به سگ و گربه محدود نمی‌شوند و فهرست بلند‌بالایی از خزندگان و حیوانات وحشی از مار پینتون گرفته تا آفتاب‌پرست و گاندو و حتی بچه شیر و ببر را هم می‌توان در خانه برخی از بالاشهری‌ها و خانواده‌های متمول در شهر‌های مختلف کشور پیدا کرد. حالا دیگر بودن سگ و گربه در خانه آنقدر عادی‌سازی شده که حتی ساکنان محله‌های پایین‌تر هم در یک آپارتمان ۵۰ متری برای خودشان سگ می‌خرند و در خانه از گربه نگهداری می‌کنند. گذشته از چالش‌ها و مزاحمت‌هایی که این حیوانات برای اهالی ساختمان دارند و صد البته آزاری که ما با نگهداری از آن‌ها در فضایی کوچک می‌رسانیم، حضور این حیوانات در محیط خانه و در فضای زندگی ما آدم‌ها می‌تواند بیش از صد بیماری را به انسان منتقل کند که برخی از این بیماری‌ها مانند هاری، شپش و حالا سالک چالش‌برانگیز شده‌است. 

 شایع‌ترین بیماری‌های مشترک میان انسان و حیوان

۶۰ درصد از بیماری‌های عفونی و ۷۰ درصد از بیماری‌های نوپدید، بیماری‌های منتقله از حیوان به انسان هستند. آن‌طور که وزارت بهداشت اعلام کرده شایع‌ترین بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان حیوان گزیدگی، تب مالت و سالک است. البته خطرناک‌ترین بیماری مشترک بین انسان و حیوان هاری است. با وجود این، اما آنطور که رامین سلامتیان، رئیس سازمان نظام دامپزشکی استان تهران گفته‌است، به دلیل نگهداری سگ و گربه بدون رعایت موارد بهداشتی در منازل، بیماری سالک در تهران به ویژه در منطقه یک آن شیوع پیدا کرده است. 

بیماری سالک یا لیشمانیوز (Cutaneous‌Leishmaniasis) یک بیماری انگلی است که به دلیل نیش پشه خاکی ماده به انسان منتقل می‌شود. این بیماری در مناطق گرمسیری شیوع بالاتری دارد و سالانه حدود ۱۹ هزار مورد ابتلا به سالک در ایران به ثبت می‌رسد. بیماری سالک انواع مختلفی دارد که هر یک در صورت عدم تشخیص و درمان به موقع می‌توانند تغییرات زیادی در بدن به ویژه در پوست ایجاد کنند. 

این بیماری در ۹ کشور دنیا از جمله کشور‌های خاورمیانه مانند ایران، عربستان، افغانستان، پاکستان، سوریه و عراق شیوع بالایی دارد. ۱۸استان ایران سالک‌خیز و ۹ استان به صورت موردی با این بیماری مواجه هستند و استان‌های سردسیری مانند اردبیل، کردستان و آذربایجان شرقی و غربی این بیماری بسیار کمتر است، اما حالا این بیماری میهمان مناطق اعیان‌نشین تهران هم شده‌است؛ آن هم فقط به خاطر سگ‌ها و گربه‌های خانگی! 

 فرهنگ‌سازی برای صرفنظر از نگهداری حیوانات در خانه 

رئیس سازمان نظام دامپزشکی استان تهران اگرچه می‌گوید دامپزشکان فرهنگ نگهداری حیوانات خانگی را در منازل تبلیغ نمی‌کنند، اما در عین حال تصریح می‌کند: «فضایی را که در جامعه ایجاد شده‌است، نمی‌توان انکار کرد و باید برای به سلامت و درمان آن‌ها اقدام کرد.»

از نگاه این دامپزشک وظیفه فرهنگ‌سازی در خصوص عدم نگهداری برخی از حیوانات در منازل که با فرهنگ ما سازگاری ندارند با دستگاه‌های ذی‌ربط فرهنگی است. 

طبق تأکید رئیس سازمان نظام دامپزشکی استان تهران، کوچک‌ترین خطا و عدم‌توجه در حوزه بهداشت حیوانات خانگی می‌تواند باعث شیوع بیماری‌ها و انتقال آن به انسان شود. همچنان که شیوع بیماری سالک که اکنون در شهر تهران و به ویژه در منطقه یک آن بروز کرده‌است، در نتیجه نگهداری عدم مراجعه به دامپزشکان و صدور شناسنامه برای حیوانات خانگی است. 

طبق توضیحات این دامپزشک حیوانات پتی مانند سگ و گربه عامل انتقال بیماری سالک به انسان هستند که علاوه بر این بیماری شپش نیز در تهران به ویژه مناطق شمالی تهران در بین خانواده‌ها و کودکان مشاهده شده‌است. 

وی تأکید می‌کند: «برای جلوگیری از انتقال این بیماری‌ها به انسان باید پایش و نظارت‌های دامپزشکی در شهر‌ها نیز وجود داشته باشند.»

 هاری؛ خطرناک‌ترین بیماری مشترک.

اما سالک تنها بیماری مشترک بین انسان و حیوان نیست که این روز‌ها با افزایش فرهنگ نگهداری از حیوانات شیوع یافته‌است. خطرناک‌ترین بیماری مشترک میان انسان و حیوان که در حال حاضر بیشتر از طریق سگ‌ها منتقل می‌شود، هاری است. هاری بیماری حاد ویروسی و یکی از مهم‌ترین و قدیمی‌ترین بیماری‌های ویروسی قابل انتقال از حیوان به انسان است و اهمیت بیماری هم به دلیل میزان کشندگی بالا، افزایش روند موارد حیوان‌گزیدگی در جوامع مختلف است. 

 بر اساس اعلام سازمان بهداشت جهانی، سالانه ۵۹ هزار نفر بر اثر هاری در سراسر جهان جان خود را از دست می‌دهند که ۴۰ درصد این آمار مربوط به کودکان زیر ۱۵ سال است و این بیماری سالانه بالغ بر ۸ میلیارد دلار برای کشور‌های دنیا هزینه دارد. 

هاری یک مشکل جدی بهداشت عمومی در بیش از ۱۵۰ کشور و منطقه، به طور عمده در آسیا و آفریقاست. گزش سگ باعث ۹۹ درصد موارد هاری انسان می‌شود و می‌توان از طریق واکسیناسیون سگ و پیشگیری از گازگرفتگی از آن جلوگیری کرد، اما هنگامی که ویروس سیستم عصبی مرکزی را آلوده می‌کند و علائم بالینی ظاهر می‌شود، هاری در صد‌درصد موارد کشنده است. 

طبق برآورد‌های سازمان جهانی بهداشت، هزینه جهانی درمان هاری حدود ۶/۸ میلیارد دلار در سال تخمین زده می‌شود که البته سال‌های از دست رفته زندگی، مشکلات معیشتی، مراقبت‌های پزشکی و هزینه‌های مرتبط با آن و همچنین آسیب‌های روانی ناشی از هاری در این آمار محاسبه نشده‌است. 

 رشد سگ گزیدگی 

به گفته محمدرضا شیرزادی، رئیس گروه بیماری‌های قابل انتقال از حیوان به انسان، مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، این ویروس پس از ورود به بدن معمولاً به طور متوسط در کمتر از سه ماه از طریق اعصاب محیطی به سیستم اعصاب مرکزی وارد می‌شود و باعث بروز علائم در فرد می‌شود. بعد از بروز علائم، بیمار به کما رفته و حداکثر طی دو هفته فوت می‌شود. 

به گفته رئیس گروه بیماری‌های قابل انتقال از حیوان به انسان وزارت بهداشت تعداد موارد حیوان‌گزیدگی در سال قبل افزایش پیدا کرده و به حدود ۳۷۰ هزار نفر رسیده‌است. این در حالی است که در سال ۱۴۰۱ این تعداد حدود ۳۲۰ هزار نفر بوده است. 

شیرزادی می‌افزاید: «در سال گذشته متأسفانه موارد هاری هم به ۱۸ مورد افزایش پیدا کرده‌است. این افراد هم از کسانی بوده‌اند که بعد از حیوان گزیدگی برای دریافت واکسن هاری به موقع به مرکز درمانی مراجعه نکرده‌اند.»

 از سگ‌های با صاحب بیشتر بترسید 

واکسن هاری از کشور‌های هند و فرانسه که مورد تأیید سازمان جهانی بهداشت هستند، وارد کشور می‌شود. مبلغ این واکسن‌ها ۵ یورو است، اما در مراکز بهداشتی و بیمارستان به طور رایگان در اختیار مردم قرار می‌گیرد. سالانه ۵۰۰ هزار دوز واکسن هاری استفاده می‌شود. با احتساب این هزینه، سالانه ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار یورو فقط صرف خرید واکسن ضدهاری در کشورمان می‌شود!

هزینه‌های پیشگیری از هاری محدود به واکسیناسیون نیست و هر واحد سرم ضدهاری نیز ۵۰ یورو هزینه برای کشور دارد که برخی افراد دچار حیوان‌گزیدگی‌شده نیاز به آن پیدا می‌کنند؛ پیشگیری از بروز هاری در هر فرد دچار حیوان‌گزیدگی، به‌طور میانگین ۵ میلیون تومان هزینه در بر دارد که با در نظر گرفتن سالانه بیش از ۳۰۰ هزار سگ گزیدگی پیشگیری از هاری در کشورمان میلیارد تومان هزینه به نظام سلامت تحمیل می‌کند. 

نکته قابل‌توجه اینکه طبق اعلام وزارت بهداشت، ۷۰ درصد موارد سگ‌گزیدگی در کشورمان، از سوی سگ‌های صاحب‌دار است! سگ‌های خانگی نیز می‌توانند باعث انتقال هاری به انسان شوند، چون بسیاری از صاحبان سگ‌ها، اطلاع دقیقی درباره نحوه مراقبت از حیوان و واکسیناسیون و جلوگیری از تماس سگ‌شان با سایر حیوانات ندارند.