مشکلات معده، یکی از انواع اختلالات گوارشی است که ممکن است افراد با سنین مختلف؛ آن را تجربه کنند. ورم یا التهاب معده که با نام گاستریت نیز شناخته می‌شود‌، یکی از رایجترین این اختلالات است. مواردی همچون خوردن فست‌فود‌های پرکالری، غذا‌های فرآوری شده، استرس و اضطراب و خوردن نوشیدنی‌های صنعتی و کارخانه‌ای، تنها برخی از عوامل ایجاد ورم و درد معده هستند. اما به طور دقیق ورم معده چیست و به چه علت به وجود می‌آید؟ چه زمانی باید به دکتر گوارش مراجعه کرد؟ تا آخر این مطلب از مجله دکتردکتر با ما همراه باشید تا با علائم و راه‌های درمان گاستریت آشنا شوید.

التهاب معده چیست؟

التهاب معده زمانی رخ می‌دهد که دیواره معده تحریک شده و پوشش داخلی آن دچار فرسایش شود. این مشکل گاهی به‌صورت ناگهانی و حاد رخ داده یا ‌به‌تدریج به‌صورت مزمن فرد را درگیر می‌کند. گاستریت معده حالتی است که در اثر افزایش اسید معده، معده دچار التهاب، آزردگی، زخم سطحی یا عفونت در در لایه مخاطی می‌شود. گاستریت در واقع جزئی از یك طیف بیماری است كه شامل زخم سطحی معده نیز می‌شود.

انواع گاستریت معده

با توجه به میزان ورم معده، ممکن است گاستریت حاد یا مزمن باشد. گاستریت حاد ناگهانی و موقتی است، شرایط ایجاد‌کننده آن نیز حاد و ناگهانی خواهد بود. اما گاستریت مزمن یک بیماری طولانی مدت است که ممکن است در نتیجه یک بیماری مزمن دیگر ایجاد شده باشد و شما حتی متوجه آن نشده باشید. باکتری ایجاد‌کننده گاستریت مزمن به التهاب معده و روده، از دست دادن اشتها، حالت تهوع، نفخ و درد شکم منجر خواهد شد.

علاوه بر این‌ها، گاستریت می‌تواند فرسایشی یا غیرفرسایشی هم باشد. گاستریت فرسایشی به این معنی است که عامل ایجاد‌کننده گاستریت پوشش معده را از بین برده و روی آن زخم برجای می‌گذارد. این اتفاق اغلب به‌وسیله یک ماده شیمیایی مانند اسید، صفرا، الکل یا مواد مخدر به وجود می‌آید. علاوه بر این‌ها، گاستریت با توجه به علل ایجاد‌کننده آن متفاوت است. انواع گاستریت معده که ممکن است به آن دچار شوید، عبارتنداز:

• گاستریت عفونی
• گاستریت ناشی از دارو
• گاستریت ناشی از الکل
• گاستریت ناشی از استرس
• گاستریت خودایمنی
• گاستریت ائوزینوفیلیک

علائم ورم معده چیست؟

معمولاً گاستریت علائم خاصی ندارد اما در موارد شدیدتر، افراد مبتلا به گاستریت اغلب درد شکمی را تجربه می‌کنند. علائم ورم معده، اغلب با درد در قسمت بالای شکم یا قسمت فوقانی چپ معده همراه است. پس علت درد و ورم بالای شکم را می‌توان به گاستریت ربط داد. از دیگر علائم و نشانه‌های شاخص گاستریت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سوء هاضمه
• بی حالی
• تهوع
• استفراغ
• احساس سیری و پری پس از غذا خوردن
• تنفس ضعیف
• درد قفسه سینه
• حرکات روده کم
• استفراغ خون
• افزایش میزان بیش از حد استفراغ زرد یا سبز
• مدفوع سیاه رنگ یا همراه با خونریزی
• درد شکمی با تب
• سرگیجه و غش‌کردن
• ضربان قلب سریع
• عرق کردن بیش از حد
• تنگی نفس

نفخ و سوءهاضمه دو علت اصلی بروز گاستریت هستند. البته در صورت ادامه‌دار شدن این مشکل مراجعه به دکتر ورم معده ضروری است، البته استفاده از مکمل‌های گیاهی درمان سوءهاضمه نیز می‌تواند کمک‌کننده باشد.

علت ورم معده چیست؟

شرایط و فعالیت‌های خاصی می‌تواند خطر ابتلا به گاستریت را افزایش دهد. برای مثال سیگار كشیدن مداوم، ورم معده را تشدید می‌کند. در واقع نیكوتین ترشحات بیكربنات پانكراس را در دوازدهه كاهش می‌دهد و با افزایش تحریك پاراسمپاتیك، فعالیت عضلانی روده را زیاد کرده و باعث تهوع و استفراغ می‌شود.

زیاده‌روی در خوردن غذایی‌هایی كه دیر هضم می‌شوند نیز یکی دیگر از علت ورم معده است. علاوه بر این، ترشح بیش از اندازه اسید معده که در نتیجه مصرف نوشیدنی‌های الكلی رخ می‌دهد نیز می‌تواند باعث ورم معده یا گاستریت شود.

آسیب به پوشش معده نیز می‌تواند علت ورم معده شود، از دیگر عواملی که به پوشش معده صدمه وارد می‌کند، عبارتند از:

• استفاده بیش از حد یا استفاده طولانی مدت از دارو‌های ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن و ناپروکسن
• مصرف بیش از حد الکل
• استرس مزمن
• جراحات و ضربه
• قرار گرفتن در معرض اشعه
• رفلاکس صفراوی تکرار شده از روده کوچک
• مصرف کوکائین

شرایط خودایمنی در بدن نیز می‌تواند یکی از دلایل ورم معده باشد. در افراد مبتلا به گاستریت اتوایمیون، سیستم ایمنی بدن، بدون هیچ علتی به معده حمله می‌کند و فرد دچار عوارض این اختلال می‌شود. در برخی افراد ممکن است گاستریت اتوایمیون به عفونت مزمن و شدید H. pylori مرتبط باشد. از دیگر علل ورم معده مزمن می‌توان موارد زیر را نام برد:

• بیماری کرون
• سندرم روده تحریک‌پذیر
• سارکوئیدوز
• آلرژی غذایی
• انواع دیگر از عفونت‌های قارچی، باکتریایی یا ویروسی

عوامل خطر در ورم معده

عواملی که خطر ابتلا به گاستریت را افزایش می‌دهند و می‌توانند علت ورم معده باشند، عبارتند از:

عفونت باکتریایی

گرچه عفونت با هلیکوباکتر پیلوری یکی از رایج‌ترین اختلالات گوارشی است، اما تنها برخی از افراد به اختلالات دستگاه گوارش مبتلا می‌شوند. پزشکان معتقدند آسیب‌پذیری باکتری ممکن است ژنتیکی باشد یا در اثر انتخاب شیوه بد زندگی مانند سیگار کشیدن و رژیم غذایی رخ دهد.

افزایش سن

سالمندان دارای خطر بیشتری برای ابتلا به ورم معده هستند.

مصرف الکل بیش از حد

مصرف زیاد الکل می‌تواند باعث تخریب معده شده و معده شما را نسبت به اسید گوارشی آسیب پذیرتر کند. الکل بیش از حد، احتمال دارد علت ورم معده حاد باشد.

عوارض ورم معده چیست؟

گاستریت بدون درمان، ممکن است به زخم معده و خونریزی معده منجر شود. بعضی از انواع گاستریت مزمن ممکن است خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش دهند. اگر علائم و نشانه‌های شما بهبود نیافت، به یک پزشک متخصص مراجعه کنید. با آگاهی از اینکه تخصص گوارش و کبد چیست، می‌توانید به پزشکی در این حوزه مراجعه کنید.

انواع خاصی از گاستریت، از جمله گاستریت آتروفیک اتوایمیون و گاستریت H. pylori، می‌تواند اثر بخشی توانایی بدن برای جذب آهن از خون را کاهش دهد. در گاستریت آتروفیک اتوایمیون، این حالت می‌تواند بر جذب ویتأمین B۱۲ تأثیر بگذارد و فرد را به کم خونی مبتلا کند. از دیگر عوارض گاستریت می‌توان موارد زیز را نام برد:

• معده درد
• ورم دیواره معده و بی‌اشتهایی
• سوءهاضمه و مشکلات گوارشی
• حالت تهوع شدید

چه زمانی برای ورم معده به پزشک مراجعه کنیم؟

تقریباً همه افراد در طول زندگی به اختلالات معده و دستگاه گوارش مبتلا می‌شوند. اما اگر شما علائم و نشانه‌های گاستریت را بیش از یک هفته یا بیشتر تجربه کردید، حتماً به پزشک متخصص مراجعه کنید. ما در سایت دکتردکتر برای راحتی شما لیستی از مجرب‌ترین و بهترین متخصص‌های گوارش و کبد را فراهم کرده‌ایم و می‌توانید با استفاده از این لیست پزشک متخصص خود را در شهرتان انتخاب و روند درمانی خود را پیگیری کنید. مثلا اگر در تهران زندگی می‌کنید، می‌توانید از میان بیش از 161 نفر دکتر گوارش تهران ، نوبت پزشک مورد نظرتان را برای ویزیت حضوری یا غیرحضوری، ثبت کنید. 

آیا ورم معده باعث تنگی نفس می‌شود؟

از دیگر حالت‌های آزاردهنده‌ای که به دنبال حس پر بودن، سنگینی بعد از غذا و عدم هضم صورت می‌گیرد، گاستریت و تنگی نفس است. علاوه بر این، رفلاکس معده نیز می‌تواند باعث این حس شود. به دنبال فشاری که معده و اسید معده به مجاری تنفسی وارد می‌کنند، فرد برای نفس کشیدن احساس فشار و سنگینی خواهد کرد و همین موضوع به حس تنگی نفس منجر می‌شود.

راه‌های پیشگیری از ورم معده

متخصصان هنوز در رابطه با امکان پیشگیری از ورم معده اطمینان کافی ندارند. اما با رعایت نکات زیر می‌توان خطر بروز آن را تا حدود زیادی کاهش داد:

نکات بهداشتی به ویژه شستن دست‌ها رعایت کنید. انجام این کار از ورود باکتری اچ پیلوری به بدن جلوگیری می‌کند.

از مصرف غذا‌ها و نوشیدنی‌هایی که لایه‌های پوششی معده را ملتهب کرده و باعث ناراحتی معده می‌شوند، به شدت پرهیز کنید.

تا حد امکان، از مصرف دارو‌هایی مانند آسپرین، مسکن و تب بر‌ها خودداری کنید. (دارو‌های غیر استروئیدی ضد التهابی)

ورم معده در بارداری

زنانی که قبل از بارداری به ورم معده مبتلا می‌شوند، در دوران بارداری با تشدید این وضعیت روبرو خواهند شد. این اتفاق به علت نوسانات سطح هورمون‌ها و همچنین فشاری به وجود می‌آید که جنین در حال رشد به بدن مادر وارد می‌کند.

مادران باردار علاوه بر علائم معمول گاستریت، ممکن است به سوزش معده، استفراغ شدید، درد معده، نفخ شکم و اسهال نیز مبتلا شوند. باید به این نکته نیز اشاره کنیم که اگر چه علائم این بیماری در دوران بارداری شدت پیدا می‌کند، اما بر روند بارداری و رشد کودک هیچ تأثیر منفی نخواهد گذاشت.

علت باد کردن شکم چیست؟

تورم ناحیه شکم اصلاً عادی نیست و به وسیله عوامل نگران‌کننده‌ای به وجود می‌آید. گاهی این تورم می‌تواند نشان دهنده یکی از علائم بیماری‌های جدی مانند انواع سرطان اندام‌های شکمی (معده، روده و لوزالمعده)، بیماری‌های دستگاه گوارشی (سندروم روده تحریک‌پذیر و سلیاک)، اختلال در انقباضات عضلانی درگیر هضم و ضعف عضلات شکم یا تورم معده باشد. به همین دلیل لازم است حتماً به پزشک مراجعه کنید تا علت ورم شکم را پیدا کرده و راه‌های درمان را به شما معرفی کند.

در هنگام ورم معده چی بخوریم؟

بعضی از غذا‌ها به کنترل گاستریت و کاهش علائم آن کمک می‌کنند. رژیم غذایی باعث بروز گاستریت مزمن نخواهد شد، اما خوردن بعضی از غذا‌ها به تشدید این علائم کمک می‌کند. مواردی همچون غذا‌های سرخ کردنی، تند و بسیار اسیدی. بعضی از غذا‌ها و نوشیدنی‌هایی که به تسکین علائم گاستریت کمک می‌کند، عبارتند از:

• غذا‌هایی که حاوی فیبر زیادی هستند؛ مانند غلات کامل، میوه و سبزیجات
• غذا‌هایی که چربی کمی دارند؛ مانند ماهی، گوشت کم چرب و سبزیجات
• غذا‌هایی که اسیدی نیستند؛ مثل سبزیجات و حبوبات
• نوشیدنی‌های بدون گاز
• نوشیدنی‌های بدون کافئین
• غذای پروبیوتیک دار

غذا‌هایی که در رژیم گاستریت باید از خوردن آن‌ها بپرهیزید؟

معمولاً غذا‌هایی که معده را اذیت می‌کنند، باعث تشدید گاستریت می‌شوند. پس بهتر است از مصرف آن‌ها خودداری کنید. غذا‌هایی مانند:

• الکل
• قهوه
• غذا‌های اسیدی مانند گوجه و بعضی از میوه‌ها
• آبمیوه
• غذا‌های چرب
• غذا‌های سرخ کردنی
• نوشیدنی‌های گازدار
• غذا‌های تند

اگر متوجه شدید که یک نوع غذای خاص یا یک گروه از غذا‌ها باعث تشدید علائم گاستریت می‌شود، پرهیز از مصرف آن از بروز علائم جدی این اختلال، جلوگیری خواهد کرد.

سؤالات متداول

آیا ورم معده باعث ایجاد باد گلو می‌شود؟

در حالت کلی باد گلو پاسخ طبیعی بدن به درد شکمی است و اگر فرد دچار گاستریت شود، امکان آروغ زدن او افزایش پیدا می‌کند.

علت بزرگ شدن معده و شکم چیست؟

گاهی اوقات شکم و معده به دلایل مختلفی دچار تورم شده و این موضوع می‌تواند نشان دهنده یک بیماری مزمن و خطرناک باشد. گاستریت معده یکی از این عوامل است که به تورم و بزرگ شدن معده و شکم منجر می‌شوند‌.

ورم شکم از چیست؟

عوامل مختلفی می‌توانند باعث تورم شکمی شده و هر کدام از آن‌ها می‌تواند نشان دهنده یک بیماری خطرناک باشد. تورم ناحیه شکم زمانی رخ می‌دهد که این ناحیه بزرگ‌تر از حد طبیعی شود. این اتفاق به خاطر علل مختلفی همچون یبوست، نفخ معده یا روده، عدم تحمل لاکتوز، پرخوری، ورم معده، سندروم پیش از قاعدگی و تغییرات هورمونی زنانه به وجود می‌آید.

علت ورم معده بعد از غذا چیست؟

نفخ بعد از خودرن غذا‌های نفاخ همچون حبوبات یا غذا‌های نیمه آماده، مهم‌ترین علت ورم معده بعد از غذا است. در چنین وضعیتی معده فرد با خوردن غذا‌های سنگین یا فرآوری شده، دچار شک شده و وضعیت خود را با نشانه‌هایی همچون ورم معده نشان می‌دهد.

علت ورم شکم در مردان

در مردان نیز مانند زنان، ورم شکم ممکن است به وسیله عوامل مختلفی رخ دهد. از مهم‌ترین این علل‌ها، نفخ معده یا ورم آن است که در این شرایط، معده دچار التهاب شده و عملکرد صحیح خود را از دست می‌دهد‌. مواردی همچون مصرف بیش از حد مواد کافئین‌دار و نوشیدنی‌های الکلی می‌تواند به تشدید این بیماری کمک کند.

ورم معده را جدی بگیرید!

یکی از مشکلات شایع گوارشی، ورم معده است که اگر جدی گرفته نشود، زمینه را برای بروز مشکلات گوارشی مزمن مهیا خواهد کرد. بنابراین توصیه می‌کنیم گاستریت را جدی بگیرید و حتماً در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید. برای گرفتن نوبت آنلاین دکتر هم می‌توانید از پلتفرم دکتردکتر استفاده کنید.

آیا به گاستریت معده مبتلا شده‌اید؟ پزشک چه درمانی را برای آن توصیه کرده است؟ لطفاً نظر و تجربه خود را در رابطه با این موضوع با ما و خوانندگان این مقاله به اشتراک بگذارید.