علت سوزش معده مخصوصا در سر معده یکی از بیماری‌های شایع دستگاه گوارش است که افراد زیادی به آن مبتلا می‌شوند. دلایل مختلفی مانند حساسیت غذایی، ژنتیک و استرس در ایجاد و تشدید آن نقش دارد. تشخیص و درمان زودهنگام این بیماری می‌تواند شدت علائم را کاهش دهد. در این مقاله به‌طور کامل درمورد این بیماری توضیح خواهیم داد. همراه ما باشید.

علت سوزش سر معده چیست؟

غذا پس از جویده شدن در دهان، وارد مری می‌شود. در مرحله بعد، به‌منظور آماده‌سازی برای ورود به روده‌ها و جذب مواد مغذی، غذا وارد معده می‌شود. چراکه اسید معده باعث خرد شدن مواد غذایی شده و در از بین بردن باکتری‌های مضر نیز نقش مهمی دارد. در یک انسان بالغ روزانه تقریبا ۲ تا ۳ لیتر اسید در معده ترشح می‌شود. 

زمانی که اسید معده یا غذای تجزیه‌شده در معده، به داخل مری یا دهان برگردد باعث بروز احساس سوزش در معده یا قفسه سینه می‌شود. به این درد و سوزش که می‌تواند همراه با چشیدن مایع ترش‌مزه‌ای در دهان باشد، ریفلاکس معده یا سوزش سر معده می‌گویند. این بیماری معمولا در اصطلاح عامیانه با واژه‌هایی مثل «ترش کردن» یا «سوزش سر دل» نیز شناخته می‌شود. 

سوزش معده از چیست؟

تقریبا یک‌پنجم ایرانیان از سوزش سر دل و درد قفسه سینه که ناشی از بازگشت اسید معده به سمت بالا است، رنج می‌برند. نوع سبک زندگی، شرایط محیطی و عوامل وراثتی در شکل‌گیری این بیماری نقش دارند. این بیماری معمولا همراه با بوی بد دهان، درد در قسمت بالای شکم، حالت تهوع، بازگشت غذا به داخل دهان است و حتی می‌تواند مشکلات دهان و دندان ایجاد کند. 

توجه کنید که برای تشخیص ریفلاکس معده باید به پزشک گوارش مراجعه کنید تا در ابتدا دلیل بیماری شما مشخص و بعد بهترین روش درمانی برای شما تجویز شود.

چه کسانی به سوزش سر دل مبتلا می‌شوند؟

نوع مواد غذایی مصرفی در ایجاد ریفلاکس معده موثر است. اما ابتلا به برخی بیماری‌ها مثل زخم معده، زخم اثنی‌عشر، سندرم روده تحریک‌پذیر، عفونت‌های باکتریایی معده و ورم معده نیز در ایجاد سوزش سر دل نقش مهمی دارند. بنابراین، افرادی که به بیماری‌های گوارشی مبتلا هستند، بیشتر در معرض مواجه با علائم ریفلاکس معده قرار می‌گیرند. 

توجه به حساسیت‌های غذایی، کنترل وزن، پرهیز از مصرف کافئین و دخانیات می‌تواند از ابتلا به ریفلاکس معده جلوگیری کند.

علت سوزش معده چیست؟

دلایل اصلی ابتلا به سوزش سر معده عبارت است از:

• پرخوری و مصرف بیش‌ازحد غذاهای چرب و فراوری‌شده
• مصرف نوشیدنی‌های گازدار مثل نوشابه
• استفاده زیاد از تنقلاتی مانند چیپس و پفک
• استرس و اضطراب
•  چاقی
• بارداری
• استفاده از برخی داروها مانند آنتی‌بیوتیک
• سیگار کشیدن
• مصرف نوشیدنی‌های الکلی
• ابتلا به بیماری‌های گوارشی مثل زخم معده

اگر بخش ابتدایی معده که با نام دریچه کاردیا شناخته می‌شود شل شود، احتمال ابتلا به سوزش سر معده افزایش پیدا می‌کند. مهم‌ترین دلیل سوزش معده نوشیدن مایعات هنگام صرف غذا است. علاوه‌براین، توجه به موارد زیر و رعایت آن‌ها با مشورت پزشکتان، می‌تواند امکان شل شدن دریچه کاردیا را کاهش دهد.

• یک ساعت قبل و بعد از غذا مایعات ننوشید.
• بلافاصله بعد از خوردن شام نخوابید.
• بعد از خوردن هر یک از وعده‌هایی غذایی، نباید تا ۱ ساعت دراز بکشید.
• پرخوری نکنید و مصرف غذاهای پرکالری را به حداقل برسانید.

سوزش سر معده در بارداری

بسیاری از زنان در دوران بارداری دچار سوزش سر دل می‌شوند. این مشکل معمولا به‌دلیل رشد جنین و تغییرات هورمونی ایجاد می‌شود. در بیشتر موارد بعد از زایمان این مشکل برطرف می‌شود.

 سوزش سر معده در کودکان و نوزادان

 سوزش سر دل در کودکان و نوزادان، یکی از رایج‌ترین مشکلات گواشی محسوب می‌شود. این مشکل معمولا از ۳ ماهگی شروع می‌شود و ممکن است تا ۲ سالگی نیز ادامه داشته باشد. اگر این بیماری به‌موقع درمان و کنترل نشود، می‌تواند باعث بروز بیماری آسم کودکی شود. 

به همین دلیل والدین باید در صورت مشاهده نشانه های ریفلاکس معده در نوزادان و کودکان خود، خیلی سریع با پزشک کودکان مشورت کنند. یکی از دلایل ایجاد این بیماری ژنتیک و عوامل ارثی است. 

همچنین مادران شیرده باید به رژیم غذایی خود توجه کنند و از دخانیات استفاده نکنند؛ چراکه روی نوزاد و سلامت او اثر می‌گذارد. به عنوان مثال مصرف لبنیات، غذاهای فراوری‌شده، گوجه‌فرنگی و نوشیدنی‌های کافئین‌دار باید با احتیاط انجام شود. 

علائم و نشانه های سوزش معده

علائم سوزش معده عبارت است از:

• احساس سوزش و درد در معده، مری یا استخوان سینه
• سرفه 
• حالت تهوع
• گرفتگی صدا
• ایجاد طعم تلخ در دهان
• پوسیدگی دندان‌ها
• احساس درد شدید در قسمت بالایی شکم هنگام خم شدن و دراز کشیدن
• التهاب مری و حنجره
• اختلال در بلع
• بوی بد دهان

درمان سوزش سر دل چگونه است؟

درمان سوزش سردل چطور پیش می‌رود؟ روش‌های مختلفی وجود دارد که اثرگذاری‌های متنوعی در روند درمان سوزش معده دارند و در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم.

برای درمان سوزش معده دو روش کلی اما بسیار اثرگذار وجود دارد:

• تغییر در سبک زندگی؛ برای مثال وزن خود را تحت کنترل داشته باشید. معمولا چاقی یکی از موثرترین دلایل ایجاد این بیماری است. بنابراین، کنترل وزن اولین مرحله درمان آن است.
• رعایت رژیم غذایی  مناسب؛  در رژیم غذایی خود از نوشیدنی‌های گازدار و الکلی، کافئین، غذاهای سرخ‌شده و چرب، مواد غذایی نیمه‌آماده و میوه خام اجتناب کنید. بعد از خوردن شام تا زمان خواب باید حداقل ۲ ساعت فاصله وجود داشته باشد. علاوه بر این، وعده‌های غذایی روزانه خود را زیاد کنید و حجم غذای مصرفی را کاهش دهید.

بعد از مشاهده علائم سوزش معده، ابتدا به پزشک متخصص مراجعه کنید تا در صورت لزوم:

• دارودرمانی؛ معمولا داروهایی برای کاهش میزان ترشح اسید معده از سوی پزشک تجویز می‌شود.
• انجام رادیوگرافی یا آندوسکوپی؛ تصویربرداری از معده و شکم  و ارزیابی اوضاع برای بررسی دستگاه گوارش تجویز می‌شود.

دارودرمانی

داروهای مختلفی برای رفع سوزش سر معده وجود دارد که از میان آنها باید به تعدادی از موارد مشهور اشاره کنیم:

• ازونیوم
• سایمتیدین (cimetidine)
• فاموتیدین
• اس امپرازول (Nexium 24HR)
• لانزوپرازول (Prev acid 24HR) 
• امپرازول (Prilosec OTC)

ازونیوم؛ اثرگذارترین دارو برای رفع سوزش سر معده؟

داروی ازونیوم از مهارکننده‌های پمپ پروتونی است که به شکل کپسول انتریک کوتد 20 و 40 میلی‌گرم عرضه می‌شود و توانایی مهارکردن اسید معده را دارد.

در نتیجه اثرگذاری این محصول کاربردی، بسیاری از مشکلات مانند بیماری‌های برگشت محتویات معده به مری، زخم معده، زخم دوازدهه، ازوفاژیت اروزیو، عفونت هلیکوباکتر پیلوری و سندروم زولینگر الیسون هم درمان می‌شوند.

حواستان باشد که برای اثرگذاری دارو  باید:

• یک ساعت پیش از غذا، آن را مصرف کنید.
• کپسول را به طور کامل ببلعید.
• دوره درمانش را کامل طی کنید.
• دوز و زمان مصرف دارو را به دقت پیگیری کنید.

سایمتیدین و فاموتیدین

این داروها برای مهار اسید معده کاربرد دارد و باعث می‌شود که ترشح اسید از این بخش از بدن کمتر و کنترل شود. مصرف این داروها پیش از غذا راهی برای کنترل اسید معده است. 

مهارکننده‌های پمپ پروتون

مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPI) مانند اسومپرازول (Nexium 24HR)، لانزوپرازول (Prevacid 24HR)  و امپرازول (Prilosec OTC) هم در کم‌کردن اسید معده نقش دارند و می‌توانند برای رفع سوزش مفید واقع شوند. یکی دیگر از مهم‌ترین مهارکننده‌های پمپ پروتون ازونیوم است. گفته می‌شود که این دارو از اثرگذارترین‌ها در این دسته‌بندی است و می‌تواند به مشکلات معده از جمله رفلاکس و سوزش کمک شایانی کند. در ادامه بیشتر با آن آشنا می‌شوید.

چه غذاها و نوشیدنی‌هایی برای پیشگیری و درمان سوزش سر معده مناسب است؟

برای درمان خانگی و مصرف غذاهای مناسب برای سوزش معده، به نکات زیر توجه کنید. قبل از مصرف این مواد غذایی با پزشک خود مشورت کنید. 

مصرف زنجبیل یا دم‌نوش زنجبیل به کاهش التهاب دستگاه گوارش و سوزش معده کمک می‌کند. می‌توانید قبل از هر وعده غذایی مقداری آب زنجبیل را با عسل ترکیب کرده و میل کنید.

• لبنیات پروبیوتیک 

لبنیات پروبیوتیک و بدون لاکتوز برای افرادی که دستگاه گوارش حساسی دارند بسیار مفید است. این لبنیات، باکتری‌های مفید روده و معده را افزایش می‌دهد و میزان ترشح اسید معده را کنترل می‌کند.

سرکه سیب در تنظیم مقدار ترشح اسید معده موثر است. به همین دلیل یکی از روشهای موثر درمان خانگی سوزش معده محسوب می‌شود. می‌توانید مقداری سرکه سیب را با آب ولرم ترکیب کرده و میل کنید.

استفاده از آب و میوه آلوئه‌ورا می‌تواند در کاهش درد و سوزش معده موثر باشد.

دم‌نوش بابونه که از ترکیب گل‌های خشک بابونه و آب جوش درست می‌شود، برای مشکلات گوارشی مفید است. می‌توانید این دم‌نوش را با مقداری عسل مصرف کنید.

مصرف روزانه موز میزان ترشح اسید معده را کنترل می‌کند و احتمال بروز درد و گرفتگی معده را کاهش می‌دهد.

انتخاب بهترین دارو و درمان برای سوزش معده را جدی بگیرید

سوزش معده یا ریفلاکس معده یکی از شایع‌ترین بیماری‌های گوارشی به شمار می‌رود. این بیماری همراه با درد، سوزش و گرفتگی معده یا استخوان قفسه سینه است. درد در این ناحیه، مشابه دردهای بیماری قلبی است ولی عامل ایجادکننده آن متفاوت است. زیرا در سوزش سر دل، برگشت اسید معده به سمت مری و دهان موجب ایجاد این درد و گرفتگی می‌شود.

برای پیگیری چنین وضعیتی باید به متخصص گوارش مراجعه کنید تا بهترین روش‌ها و داروها را به شما معرفی کند. برای دریافت نوبت ملاقات با متخصصان هم می‌توانید از روش نوبت دهی آنلاین سایت دکتردکتر کمک بگیرید.

اگر پرسش دیگری در این زمینه دارید هم ما را در جریان بگذارید تا به شما در رسیدن به پاسخ کمک کنیم. 

منابع:

mayoclinic

webmd

healthline

سوالات سوزش معده