شناخت و آگاهی از علائم و روش‌های درمانی بیماری ‌های مغز و اعصاب، به پیشگیری و مدیریت درست این بیماری‌ها کمک خواهد کرد. بیماری‌هایی همچون سکته مغزی، آلزایمر، صرع، ام‌اس، میگرن، تومور مغزی و پارکینسون در صدر لیست بیماری ‌های مغز قرار دارند. همچنین آمار بالای مبتلایان به مننژیت، اختلالات روانی، دمانس، هیدروسفالی، اوتیسم و کیست مغزی بر اهمیت شناخت این بیماری‌ها افزوده است.

در این مطلب از مجله پزشکی دکتردکتر که به 6 دقیقه زمان نیاز دارد، به بررسی بیماری ‌های شایع مغز و اعصاب پرداخته‌ایم. با مطالعه این مطلب و با دریافت اطلاعات کافی درباره علل، علائم و روش‌های درمانی این بیماری‌ها، درک بهتری از آن‌ها به دست خواهید آورد.

‌در انتها، اگر سوالی درباره انواع بیماری ‌های مغز و اعصاب و درمان آن‌ها دارید، آن را در قسمت نظرات بنویسید. پزشک ما به آن‌ها پاسخ خواهد داد.

آسیب‌ مغزی 

آسیب‌های مغزی، به علت ضربه، جراحت، بیماری یا عوامل دیگر به مغز وارد شده و تاثیرات متعددی روی عملکرد مغز و کیفیت زندگی فرد می‌گذارند. این آسیب‌ها شامل ضربه مغزی، سکته مغزی، تومورهای مغزی، آسیب‌های ایسکمیک ناشی از قطع جریان خون و آسیب‌های هیپوکسیک به دلیل کمبود اکسیژن هستند. علائم این آسیب‌ها متنوع بوده که شامل موارد زیر می‌شوند:

• سردرد شدید، شایع‌ترین علامت در بیماری های مغز و اعصاب
• تهوع و استفراغ
• گیجی و ناهوشیاری
• مشکلات حافظه و تمرکز
• تغییرات رفتاری
• اختلالات حرکتی و تعادلی
• مشکلات بینایی و شنوایی

درمان آسیب‌های مغزی، به نوع و شدت آسیب واردشده بستگی دارد. اثربخش‌ترین این درمان‌ها شامل مراقبت‌های پزشکی فوری، توانبخشی، دارودرمانی و حمایت روانی هستند. تشخیص و مداخله به‌موقع دکتر مغز و اعصاب از عوارض بلندمدت جلوگیری کرده و کیفیت زندگی فرد را بهبود می‌دهد.

تومورهای مغزی

تومورهای مغزی، رشد غیرطبیعی سلول‌ها در مغز یا نخاع هستند. این تومورها به‌عنوان یکی از رایج‌ترین بیماری های مغز و اعصاب، می‌توانند خوش‌خیم یا بدخیم باشند. تومورهای خوش‌خیم، رشد کندتری داشته و بافت‌های مجاور را درگیر نمی‌کنند. با این حال، این تومورها، می‌توانند با وارد آوردن فشار به ساختارهای حیاتی مغز، مشکلات جدی ایجاد کنند. تومورهای بدخیم یا سرطان‌های مغزی، سریع‌تر رشد کرده و با انتشار به بافت‌های اطراف، باعث تخریب بافت‌های سالم می‌شوند. انواع تومورهای مغزی با علائمی همراه بوده که شامل موارد زیر هستند:

• سردردهای شدید و مداوم
• تشنج
• اختلالات بینایی یا شنوایی
• اختلالات تعادل و هماهنگی
• تغییرات رفتاری
• مشکلات حافظه
• حالت تهوع و استفراغ
• ضعف یا بی‌حسی در قسمتی از بدن

تکنیک‌های درمان تومورهای مغزی متنوع و متفاوت بوده و به نوع، اندازه، محل تومور و وضعیت عمومی بیمار بستگی دارد. این تکنیک‌ها، شامل جراحی، پرتودرمانی، شیمی‌درمانی، درمان‌های هدفمند و توانبخشی هستند.

بیماری صرع

بیماری صرع، یکی از خطرناک‌ترین بیماری های مغز و اعصاب، اختلال عصبی مزمنی‌ست که با حملات مکرر تشنج مشخص می‌شود. فعالیت‌های غیرطبیعی و مکرر سلول‌های عصبی در مغز باعث بروز این حملات شده و به شکل تشنج‌های کوتاه‌مدت تا تشنج‌های شدید ظاهر خواهند شد. عوامل ابتلا به صرع می‌تواند شامل عوامل ژنتیکی، آسیب‌های مغزی، عفونت‌ها و اختلالات رشدی مغزی باشند. متخصص مغز و اعصاب، از طریق ارزیابی‌های بالینی، تاریخچه پزشکی بیمار، تست‌های الکتروانسفالوگرافی، سی‌تی‌اسکن و ام‌آرآی به تشخیص صرع می‌پردازد. افراد مبتلا به صرع، علائمی همچون از دست دادن هوشیاری، سفت شدن عضلات، حرکات پرشی و منظم، عدم واکنش به محیط اطراف، حرکات ناگهانی و تکراری دارند. هدف درمان صرع، کاهش تعداد و شدت این تشنج‌ها و علائم است. این درمان‌ها شامل موارد زیر هستند:

• دارودرمانی؛ داروهای ضدتشنج برای مدیریت تشنج‌ها
• جراحی؛ در صورت شناسایی منشا تشنج در مغز و عدم پاسخگویی به درمان دارویی
• تحریک عصب واگ؛ نصب دستگاه برای کنترل تشنج‌ها از طریق تحریک عصب واگ
• رژیم غذایی کتوژنیک؛ کاهش تشنج‌ها به کمک رژیم غذایی پرچرب و کم‌کربوهیدرات
• توانبخشی؛ تمرینات فیزیوتراپی، کاردرمانی و بهبود عملکردهای طبیعی فرد

پیگیری منظم روند درمان، برخورداری از سبک زندگی سالم و جلوگیری از بروز حملات تشنجی، اثربخش‌ترین راهکارهای مدیریت بیماری صرع هستند. برای آگاهی از اهمیت پیگیری منظم روند درمان و مدیریت بیماری های مغز و اعصاب همچون صرع توسط دکتر مغز و اعصاب، مطلب تخصص مغز و اعصاب چیست را مطالعه کنید. 

تشنج

تشنج، یک فعالیت الکتریکی غیرطبیعی و ناگهانی در مغز است که با تغییراتی در رفتار، حرکات یا احساسات فرد همراه خواهد بود. این عارضه، می‌تواند یکی از شایع‌ترین علائم بیماری های مغز و اعصاب باشد. تشنج‌ها در دو نوع موضعی و عمومی ظاهر می‌شوند. تشنج‌های موضعی در یک قسمت از مغز رخ می‌دهند؛ ولی تشنج‌های عمومی تمام مغز را درگیر می‌کنند. تشنج‌های ناشی از فعالیت‌های الکتریکی غیرطبیعی مغز، به دلایل مختلف زیر رخ می‌دهند:

• صدمات مغزی یا ضربه به سر
• عفونت‌های ناشی از مننژیت یا آنسفالیت
• اختلالات ژنتیکی
• ناهنجاری‌های متابولیکی
• ضایعات و تومورهای مغزی
• مصرف و ترک مواد مخدر و الکل
• تب بالا

تشنج با علائمی همچون حرکات غیرقابل کنترل عضلات، از دست دادن هوشیاری، اختلال در بینایی یا شنوایی و مشکلات گفتاری اتفاق می‌افتد. تشخیص و درمان تشنج، به ارزیابی‌های تخصصی و دقیق پزشکی نیاز دارد. دکتر مغز و اعصاب، برای درمان تشنج، باید علت وقوع آن، شدت، نوع و تکرار دفعات آن را شناسایی کند.

میگرن

میگرن، سردرد شدید و مزمنی‌ست که معمولاً در یک سمت سر رخ می‌دهد. این درد شدید، با علائم دیگری همچون تهوع، استفراغ و حساسیت به نور و صدا ظاهر می‌شود. عوامل محرک میگرن، استرس و اضطراب، تغییرات هورمونی در زن‌ها، مصرف الکل و غذاهای فرآوری‌شده، اختلالات خواب، مصرف زیاد کافئین یا ترک آن هستند. سردردهای میگرنی، از چند ساعت تا چند روز طول می‌کشند و در زندگی روزمره اختلال ایجاد می‌کنند. میگرن، از آن دسته بیماری های مغز و اعصاب است که طی مراحل مختلف ذکرشده در جدول زیر ظاهر می‌شود:

موثرترین روش‌های مدیریت و درمان میگرن، مصرف به‌موقع داروهای مسکن، اصلاح سبک زندگی، اجتناب از محرک‌ها و روش‌های پیشگیرانه هستند.

ام‌اس

ام اس یا مولتیپل اسکلروزیس، یکی از مزمن‌ترین بیماری های مغز و اعصاب است که بر سیستم عصبی مرکزی تأثیر می‌گذارد. در این بیماری، سیستم ایمنی با حمله و تخریب پوشش محافظ دور رشته‌های عصبی، در ارتباطات بین مغز و بدن اختلال ایجاد می‌کند. این فرایند، باعث ظهور علائمی در بیمار می‌شود که در ادامه به ان‌ها پرداخته‌ایم:

• خستگی
• مشکلات بینایی
• اختلالات گفتاری
• اختلالات شناختی
• مشکلات حرکتی
• اختلالات حسی
• مشکلات کلیوی

با وجود ناشناخته بودن علت ابتلا به ام‌اس، اما می‌توان علت آن را ترکیبی از عوامل ژنتیکی، عوامل محیطی و اختلالات سیستم ایمنی دانست. به‌همین‌خاطر، روش‌های درمانی موجود برای مدیریت علائم و کاهش سرعت پیشرفت بیماری موثر هستند. دکتر مغز و اعصاب، داروهای اصلاح‌کننده بیماری، داروهای کنترل علائم و اصلاح سبک زندگی را برای مبتلایان به ام‌اس تجویز می‌کند.

نوروپاتی

بیماری نوروپاتی، با آسیب به اعصاب محیطی، در انتقال پیام بین مغز و نخاع و سایر بخش‌های بدن اختلال ایجاد می‌کند. عواملی همچون دیابت، عفونت، بیماری‌های خودایمنی، داروهای شیمی‌درمانی، کمبود ویتامین‌ها و بیماری‌های ژنتیکی در بروز بیماری های مغز و اعصاب همچون نوروپاتی نقش دارند. این عوامل می‌توانند منجر به انواع نوروپاتی محیطی، نوروپاتی خودکار، نوروپاتی حرکتی و نوروپاتی حسی شوند. در بیمار مبتلا به نوروپاتی، علائم زیر ظاهر می‌شوند:

• حساسیت یا بی‌حسی؛ در دست‌ها و پاها
• درد؛ به صورت تیر کشیدن و سوزش
• ضعف عضلانی؛ اختلال در حرکت و کنترل ماهیچه‌ها
• مشکلات تعادلی؛ به‌ویژه در نوروپاتی‌های حرکتی
• تغییر در فشار خون یا ضربان قلب؛ به‌ویژه در نوروپاتی خودکار

دکتر مغز و اعصاب، برنامه درمان نوروپاتی را پس از شناسایی علت زمینه‌ای به بیمار ارائه می‌دهد. موثرترین روش‌های درمان این بیماری، کنترل دیابت، دارودرمانی، اصلاح سبک زندگی و فیزیوتراپی برای تقویت عضلات و بهبود تعادل هستند.

پارکینسون

پارکینسون، یکی از بیماری‌ های مغز و اعصاب مزمن است که در عملکرد حرکتی افراد اختلال ایجاد می‌کند. این بیماری، در اثر از بین رفتن سلول‌های عصبی در ناحیه جسم سیاه مغز رخ می‌دهد. این سلول‌ها با ترشح ماده شیمیایی دوپامین، عملکرد حرکتی افراد را کنترل می‌کنند. عدم تولید دوپامین، فرد را دچار اختلالات حرکتی و تعادلی خواهد کرد. این اختلالات، به‌صورت علائم زیر در فرد ظاهر می‌شوند:

• لرزش؛ لرزش‌های غیرارادی ابتدا در دست‌ها و سپس در باقی اندام‌ها
• کندی حرکت؛ دشوار شدن فعالیت‌های روزانه به دلیل کاهش سرعت در حرکت
• سفتی عضلات؛ محدودیت‌های حرکتی ناشی از سفتی و خشکی عضلات
• اختلالات تعادلی؛ زمین خوردن و سقوط ناشی از مشکلات تعادلی و عدم هماهنگی بین اندام‌ها

عوامل ژنتیکی و قرار گرفتن در معرض سموم و مواد شیمیایی می‌تواند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهد. مدیریت علائم پارکینسون، به کمک داروهای محرک تولید دوپامین، فیزیوتراپی برای حفظ تعادل و هماهنگی و جراحی تحریک عمقی سر انجام می‌شود.

مننژیت

بیماری مننژیت، از آن دسته بیماری های مغز و اعصاب عفونی‌ست که باعث التهاب غشاهای محافظ مغز و نخاع می‌شود. عوامل ویروسی، باکتریایی، قارچی، آسیب‌های فیزیکی، سرطان و مصرف برخی داروها می‌توانند این التهاب را ایجاد کنند. افراد مبتلا به مننژیت، با علائم زیر مواجه خواهند شد:

• تب شدید و ناگهانی
• سردرد شدید و مداوم
• سفتی گردن
• حالت تهوع و استفراغ
• حساسیت به نور
• اختلال در تمرکز و هوشیاری
• تشنج

متخصص مغز و اعصاب، پس از بررسی این علائم، با نمونه‌برداری از مایع نخاعی و انجام آزمایش‌های لازم، بیماری مننژیت را تشخیص می‌دهد. درمان این بیماری، بسته به نوع مننژیت، شامل آنتی‌بیوتیک‌ها، استروئیدها، ضدقارچ‌ها، ضدویروس‌ها، استراحت، مایعات فراوان و داروهای مسکن هستند. دریافت واکسن مننگوکوک، تقویت سیستم ایمنی و حفظ بهداشت شخصی، در پیشگیری از مننژیت بسیار مهم خواهند بود.

اختلالات روانی

اختلالات روانی، مجموعه‌ای از بیماری های مغز و اعصاب هستند که بر ذهن، رفتار، عملکرد روزانه و احساسات فرد تاثیر می‌گذارد. عوامل ژنتیکی، شرایط محیطی، تجربیات پیشین و تعادل شیمیایی مغز می‌توانند باعث ایجاد اختلالات روانی شوند. این بیماری‌ها با اختلال در تمرکز، رفتارهای غیرمعمول، تغییر خلق‌وخو، اختلال خواب، عدم توانایی در داشتن تفکر منطقی و دشواری برقراری ارتباط با دیگران همراه هستند. در ادامه، به شایع‌ترین اختلالات روانی اشاره کرده‌ایم:

• اختلال افسردگی؛ اختلال در خواب، اشتها و سطح انرژی ناشی از احساسات ناراحت‌کننده، ناامیدی و بی‌ارزشی
• اختلال اضطراب؛ احساس نگرانی و ترس به‌طور مداوم در افراد دچار اضطراب عمومی، اختلال پانیک، فوبیا و اختلال وسواس اجباری
• اختلال دوقطبی؛ ظهور اختلال از افسردگی شدید تا شیدایی یا هایپومانیا، همراه با تغییرات شدید در حالات خلق‌وخو
• اختلال اسکیزوفرنی؛ همراه با توهم، هذیان، افکار و رفتارهای عجیب
• اختلال خوردن؛ شامل بی‌اشتهایی عصبی، پراشتهایی عصبی و اختلال پرخوری
• اختلال استرس پس از سانحه؛ شامل کابوس‌ها و اضطراب‌های شدید ناشی از مشاهده یا تجربه یا حادثه تروماتیک

اختلالات روانی در شدت‌های مختلف و در هر سن و جنسیتی، ظاهر می‌شوند. درمان این اختلالات، ترکیبی از مشاوره‌درمانی، روان‌درمانی، دارودرمانی، اصلاح سبک زندگی و حمایت از سوی اطرافیان است.

آلزایمر

آلزایمر، یکی از بیماری های مغز و اعصاب غیرقابل بازگشت ا‌ست که به‌تدریج به‌صورت اختلال در حافظه، مهارت‌های شناختی و فعالیت روزمره ظاهر می‌شود. عموما افراد بالای 65 سال به این اختلال دچار خواهند شد. علاوه‌بر سن، عواملی همچون عوامل ژنتیکی و سبک زندگی هم در بروز این اختلال نقش دارند. بیماری آلزایمر همراه با علائم زیر در افراد رخ می‌دهد:

• اختلال در حافظه؛ فراموشی اتفاقات و اطلاعات کوتاه‌مدت
• مشکل در حل مساله؛ ناتوانی در مدیریت کارهای روزمره و انجام تصمیم‌گیری‌ها
• عدم توانایی انجام کارهای روتین؛ مانند پخت‌وپز، رانندگی و استفاده از وسایل الکترونیکی
• گم شدن در زمان و مکان؛ فراموشی زمان‌ها، تاریخ‌ها و مکان‌ها
• کاهش توانایی در درک بصری از محیط؛ عدم توانایی برای خواندن، تخمین فاصله و تشخیص رنگ‌ها
• اختلال گفتاری و نوشتاری؛ دشواری یافتن کلمات مناسب برای صحبت کردن و نوشتن
• گم کردن وسایل؛ گذاشتن وسایل در مکان‌های بی‌ربط و عدم توانایی در یافتن آن‌ها
• اجتناب از فعالیت‌های اجتماعی؛ خودداری از حضور در پروژه‌های کاری، تفریحی و فعالیت‌های روزمره جمعی
• تغییر در خلق‌وخو و شخصیت؛ مانند اضطراب، افسردگی یا تحریک‌پذیری

عواملی همچون سن، ژنتیک، سبک زندگی و عوامل محیطی، احتمال ابتلا به آلزایمر را افزایش می‌دهند. ازآنجایی‌که، درمان قطعی برای این دسته از بیماری های مغز و اعصاب وجود ندارد؛ داروها برای به تاخیر انداختن علائم، حمایت‌های اجتماعی و روانی و اصلاح سبک زندگی، موثرترین روش‌ها برای مدیریت آلزایمر هستند.

دمانس

در دمانس یا زوال عقل، مهارت‌های شناختی فرد همچون حافظه، تفکر و قدرت قضاوت و تصمیم‌گیری به صورت تدریجی کاهش می‌یابد. این اختلال، در سنین بالاتر و تحت تاثیر عواملی مانند آلزایمر، سکته مغزی، توده پروتئینی غیرعادی در مغز و سایر آسیب‌های مغزی رخ می‌دهد. اختلال زوال عقل، با علائم زیر همراه است:

• کاهش حافظه؛ کاهش توانایی به یاد سپردن اطلاعات جدید یا به یاد آوردن اطلاعات قدیمی
• مشکل در برقراری ارتباط؛ مشکل در صحبت کردن یا درک گفته‌های دیگران
• مشکل در تصمیم‌گیری و قضاوت؛ عدم توانایی مدیریت برنامه‌ها و فعالیت‌های روزمره
• عدم توانایی در انجام کارهای شخصی؛ مانند لباس پوشیدن، آشپزی و بهداشت شخصی
• تغییر در رفتار و شخصیت؛ تغییر قابل‌توجه در شخصیت، خلق‌وخو و رفتار

درمان دمانس یا زوال عقل به نوع و شدت وقوع آن بستگی دارد. دکتر مغز و اعصاب، برای درمان این اختلال، از روش‌های دارویی، غیردارویی و درمان حمایتی استفاده می‌کند.

هیدروسفالی

هیدروسفالی، با تجمع غیرطبیعی مایع مغزی نخاعی در بطن‌های مغز رخ می‌دهد. افزایش فشار جمجمه و تورم بطن‌های ناشی از تجمع این مایع، به بافت مغز آسیب وارد می‌کند. علل متفاوت وقوع هیدروسفالی می‌تواند انواع مختلفی از این دسته از بیماری های مغز و اعصاب را به‌وجود آورد که در ادامه به آن‌ها پرداخته‌ایم:

• هیدروسفالی غیرارتباطی؛ ممانعت از جریان طبیعی مایع مغزی نخاعی بین بطن‌های مغز در اثر انسداد مسیر جریان این مایع
• هیدروسفالی ارتباطی؛ اختلال در جذب مایع مغزی نخاعی در بافت‌های مغز
• هیدروسفالی با فشار طبیعی؛ شایع در افراد مسن و همراه با علائمی همچون اختلال در راه رفتن، بی‌اختیاری ادرار و مشکلات حافظه
• هیدروسفالی مادرزادی؛ ابتلا از بدو تولد در اثر عوامل ژنتیکی یا عوامل خارجی در طول بارداری
• هیدروسفالی اکتسابی؛ ابتلا پس از تولد ناشی از آسیب، عفونت، خونریزی یا تومور

بیمار مبتلا به هیدروسفالی به علائمی همچون سردرد، تهوع، تغییر رفتاری، افزایش اندازه سر، تحریک‌پذیری، اختلال در راه رفتن، مشکلات حافظه و بینایی دچار می‌شود. دکتر مغز و اعصاب، برای درمان این بیماری از روش‌های شنت‌گذاری یا آندوسکوپی استفاده می‌کند. در تکنیک شنت‌گذاری، لوله‌ای را برای هدایت مایع مغزی نخاعی از بطن‌های مغز به ناحیه دیگری از بدن قرار می‌دهد. همچنین، در روش آندوسکوپیک، یک مسیر جدید برای جریان این مایع به کمک آندوسکوپ ایجاد می‌کند.

اوتیسم

اوتیسم، یکی از بیماری های مغز و اعصاب رشدی‌ست که بر روابط اجتماعی و رفتار فرد تاثیر می‌گذارد. علائم این اختلال، از کودکی آغاز شده و در سنین مختلف با شدت‌های مختلف ظاهر می‌شود.

طبق آخرین گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های آمریکا (CDC) در سال 2023،

شیوع کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم، به 1 نفر از هر 36 کودک 8 ساله افزایش یافته است. این افزایش، نسبت به یک کودک از هر 44 کودک دو سال پیش است. ازآنجایی‌که، این گزارش اخیرا منتشر شده است، احتمالاً داده‌ها در سال 2024 ثابت خواهند ماند.

بارزترین علائم اوتیسم، شامل موارد زیر هستند:

• مشکل در برقراری ارتباط چشمی
• عدم توانایی درک احساس دیگران
• رفتارها و حرکات تکرارشونده مانند دست زدن‌های مکرر و چرخاندن اشیا
• مشکل در برقراری ارتباط کلامی
• حساسیت غیرطبیعی به صدا، نور و لمس
• علاقه شدید به موضوعات خاص

با وجود ناشناخته بودن علل دقیق اوتیسم، اما نقش عوامل ژنتیکی و محیطی در بروز آن اثبات شده است. تشخیص زودهنگام و مراقبت‌های به‌موقع به بهبود مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی کودک کمک خواهد کرد. درمان بیماری اوتیسم می‌‌تواند درمان‌های رفتاری، گفتاردرمانی، کاردرمانی و تجویز برخی داروها باشد.

دیسلکسیا

دیسلکسیا، یک اختلال یادگیری‌ست که توانایی فرد را در خواندن و نوشتن تحت تاثیر قرار می‌دهد. علائم این نوع از بیماری های مغز و اعصاب، معمولا از کودکی ظاهر می‌شوند؛ با این حال، ممکن است اختلال دیسلکسیا تا سال‌های نوجوانی و جوانی شناسایی نشود. افراد مبتلا به این اختلال، در تشخیص حروف و تفسیر صداها دچار مشکل خواهند بود. این علائم، شامل موارد زیر هستند:

• مشکل در تشخیص کلمات و درک متون
• ناتوانی در نوشتن صحیح املای کلمات
• عدم توانایی برای تجزیه و تحلیل صداها در کلمات
• مشکل در به یاد آوردن ترتیب حروف، اعداد یا اتفاقات
• مشکل در یادگیری زبان‌های خارجی ناشی از وجود مشکل در پردازش زبان

 اختلال دیسلکسیا، با اینکه به هوش و انگیزه فرد ارتباطی ندارد، اما می‌تواند عملکرد تحصیلی و زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهد. تکنیک‌هایی همچون آموزش چندحسی و فناوری‌های کمک‌آموزشی در کنترل و مدیریت این اختلال بسیار موثر هستند.

هماتوم

بیماری هماتوم، در اثر تجمع خون در خارج از رگ‌های خونی رخ می‌دهد. این شرایط، به دلیل آسیب به دیواره رگ‌ها ناشی از ضربه، جراحی یا بیماری‌هایی مانند هموفیلی ایجاد می‌شود. رگ‌های خونی هر نقطه از بدن ممکن است به این شرایط دچار شوند و علائم و عوارض متفاوتی بروز دهند. از شایع‌ترین علائم هماتوم می‌توان به کبودی و تغییر رنگ پوست، درد و تورم در ناحیه آسیب‌دیده و کاهش عملکرد و حرکت عضو آسیب‌دیده اشاره کرد. هماتوم‌های مغزی با سردرد شدید، تهوع، استفراغ، مشکلات عصبی و کاهش هوشیاری همراه هستند.

درمان برای این نوع از بیماری های مغز و اعصاب شامل استراحت، کمپرس سرد، داروهای ضدالتهاب و مسکن و جراحی برای تخلیه خون جمع‌شده می‌شوند.

ادم مغزی

ادم مغزی، به تجمع غیرطبیعی مایعات اضافی در مغز و افزایش حجم و فشار داخل جمجمه می‌گویند. این اختلال می‌تواند در نتیجه بسیاری از عوامل درگیرکننده مغز و سایر بیماری های مغز و اعصاب رخ دهد که در ادامه به آن‌ها پرداخته‌ایم:

• ضربه‌های مغزی مانند آسیب‌های ناشی از تصادف یا سقوط
• عفونت‌های مغزی همچون مننژیت یا آنسفالیت
• سکته‌های مغزی ایسکمیک یا همراه با خونریزی
• انواع تومورهای مغزی همراه با افزایش مایعات
• ارتفاع زیاد و ابتلا به ادم مغزی ارتفاعی
• بیماری‌های متابولیک همچون نارسایی‌های کبدی

بیمار مبتلا به ادم مغزی، به علائمی همچون سردرد شدید، حالت تهوع و استفراغ، اختلال بینایی، اختلال در هوشیاری، تشنج و ضعف و بی‌حسی دچار می‌شود. دکتر مغز و اعصاب، با توجه به علت زمینه‌ای و شدت بیماری روش‌های درمانی مختلفی را ارائه می‌دهد. این متخصص، داروهای کورتیکواستروئید برای کاهش التهاب، دیورتیک‌ها برای کاهش مایعات و داروهای ضدتشنج را تجویز می‌کند. همچنین جراحی، تنظیم فشار داخل جمجمه و اکسیژن‌درمانی از دیگر تکنیک‌های درمانی برای مدیریت ادم مغزی هستند.

سکته مغزی

سکته مغزی، در اثر کاهش یا قطع جریان خون به بخشی از مغز رخ می‌دهد. در این شرایط، نرسیدن اکسیژن و مواد مغذی به مغز منجر به مرگ بسیاری از سلول‌های مغزی خواهد شد. سکته مغزی، در افراد در دو نوع مختلف رخ می‌دهد:

• سکته ایسکمیک؛ انسداد رگهای خونی مغز به دلیل وجود یک لخته خونی ناشی از تجمع چربی در دیوارهای رگ‌ها
• سکته هموراژیک؛ پاره شدن یک رگ خونی در مغز و ایجاد خونریزی درون یا اطراف مغز

عواملی همچون فشار خون بالا، دیابت، بیماری‌های قلبی، کلسترول بالا، مصرف دخانیات، سابقه خانوادگی، سن بالا و چاقی، احتمال وقوع سکته مغزی را افزایش می‌دهند. بیمار مبتلا به سکته مغزی، علائمی همچون بی‌حسی و ضعف ناگهانی به‌ویژه در یک سمت بدن، سردرد شدید و بدون علت، مشکل در گفتار و برقراری ارتباط بروز می‌دهد. اختلال بینایی، سرگیجه، از دست دادن ناگهانی توانایی راه رفتن و اختلال در تعادل می‌توانند از دیگر علائم شایع سکته مغزی باشند. این بیماری با توجه به نوع و شدت آن، با مصرف داروهای ضدانعقاد خون، جراحی، توانبخشی و اصلاح سبک زندگی مدیریت می‌شود.

ضربه مغزی

ضربه مغزی، نوعی از بیماری های مغز و اعصاب است که در اثر ضربه به سر، صورت و گردن یا حرکت شدید و سریع این اندام‌ها رخ می‌دهد. این ضربه، عملکرد طبیعی مغز را مختل کرده و با علائمی همچون سردرد و گیجی همراه خواهد بود. در ادامه، به شایع‌ترین علائم ضربه مغزی اشاره کرده‌ایم:

• سردرد
• گیجی و عدم توانایی پاسخ دادن به ساده‌ترین سوالات
• از دست دادن حافظه و به یاد نیاوردن اتفاقات پیش از حادثه
• عدم تعادل و به سختی راه رفتن
• دوبینی یا تاری دید
• احساس خستگی و کسالت شدید
• احساس حالت تهوع و استفراغ
• حساس شدن به نور و صدا
• بی‌خوابی یا پرخوابی غیرطبیعی

دکتر مغز و اعصاب، به کمک مطالعات تصویربرداری همچون سی‌تی‌اسکن و ام‌آرآی ضربه مغزی را تشخیص داده و از عدم وجود آسیب‌های جدی‌تر مطمئن می‌شود. این متخصص، با ارائه درمان مناسب، از بروز عوارض خطرناک جلوگیری می‌کند. از مهم‌ترین اقدامات درمانی اولیه برای مدیریت علائم ناشی از ضربه مغزی، استراحت و خودداری از انجام فعالیت‌های فیزیکی و ذهنی هستند.

کیست مغزی

کیست مغزی، یک توده غیرطبیعی پر از مایعات که درون مغز یا روی آن شکل می‌گیرد. این کیست‌ها در انواع مختلف، ناشی از عواملی مانند سایر بیماری های مغز و اعصاب یا ناهنجاری‌های مادرزادی تشکیل می‌شوند. در ادامه، به شایع‌تری انواع کیست مغزی اشاره کرده‌ایم:

• کیست آراکنوئید؛ کیست غیرسرطانی ایجادشده در فضای بین مغز و غشای آراکنوئید و پر از مایع مغزی نخاعی، عدم نیاز به درمان
• کیست کلوئید؛ انسداد جریان مایع مغزی نخاعی ناشی از کیست ایجادشده در قسمت مرکزی مغز و افزایش احتمال ابتلا به هیدروسفالی
• کیست پینه‌آل؛ کیست خوش‌خیم ایجادشده در غده پینه‌آل واقع در وسط مغز، نیاز به درمان در صورت ظهور علائم ناشی از آن
• کیست درموئید و اپیدرموئید؛ کیست‌های باقی‌مانده از دوران جنینی، احتمال وجود مو، چربی و حتی دندان در آن‌ها، نیازمند به مداخلات جراحی
• کیست هیداتید؛ کیست ایجادشده توسط انگل اکینوکوکوس

انواع کیست‌های مغزی با علائم متفاوتی همراه بوده که شایع‌ترین این علائم شامل سردرد، تشنج، اختلالات بینایی، ضعف عضلانی و تغییرات رفتاری هستند. این کیست‌های مغزی، بسته به نوع، اندازه و محل قرارگیری، به روش‌های درمانی متفاوتی پاسخ می‌دهند. نظارت و پیگیری‌های مداوم پزشکی، دارودرمانی و جراحی برای تخلیه یا برداشتن کیست، از اثربخش‌ترین روش‌های مدیریت این بیماری به شمار می‌آیند.

چه زمانی به دکتر مغز و اعصاب مراجعه کنیم؟

بیشتر بیماری های مغز و اعصاب با علائم مشترکی ظاهر می‌شوند. نشانه‌هایی همچون سردردهای شدید و ناگهانی، تشنج، اختلالات بینایی، اختلال حافظه، اختلال خواب، سرگیجه، عدم تعادل و مشکلات حرکتی از رایج‌ترین علائم این بیماری‌ها هستند. ظهور هر یک از این علائم، باید جدی گرفته و به دکتر مغز و اعصاب مراجعه کنید. این علائم می‌توانند ناشی از بیماری‌هایی همچون سکته مغزی، آلزایمر، پارکینسون، صرع، ام‌اس و ضربه مغزی باشند. در لیست بیماری های مغز باید به تشنج، میگرن، نوروپاتی، مننژیت، اختلالات روانی، دمانس، اوتیسم، دیسلکسیا، ادم مغزی و کیست مغزی هم اشاره کرد.

شناخت هر یک از بیماری های شایع مغز و اعصاب و علائم آن‌ها برای مراجعه به‌موقع به متخصص مغز و اعصاب لازم است. در نهایت، اگر به مشاوره با دکتر مغز و اعصاب نیاز دارید، می‌توانید از خدمات آنلاین و تلفنی سایت دکتردکتر استفاده کنید. پس از ورود به سایت و جستجو متخصص مغز و اعصاب، در قسمت فیلترها، نوع ارائه خدمت را انتخاب کرده و با ورود به پروفایل متخصص، نوبت خود را ثبت کنید.

منابع:

hopkinsmedicine.org

ninds.nih.gov

سوالات متداول بیماری های مغز و اعصاب