آلرژی فقط عطسه یا خارش پوست نیست؛ برای بسیاری از افراد، این یک تجربه‌ی پنهان از اضطراب ، انزوا و درگیری ذهنی دائمی‌ست. روان انسان در کنار بدن، درگیر واکنش‌های ایمنی می‌شود، و نادیده‌گرفتن این بعد روانی، به معنی نادیده‌گرفتن نیمی از واقعیت آلرژی است.

به گزارش خط سلامت آیا می‌خواهید بدانید که علت آلرژی چیست و چگونه می‌توانید علائم آن را در خانه کاهش دهید؟ آلرژی‌ها درواقع واکنش‌های بیش از حد سیستم ایمنی بدن به مواد خارجی هستند. این واکنش‌ها می‌توانند طیفی از علائم فیزیکی را ایجاد کنند که بستگی به شدت پاسخ ایمنی و مسیر ورود آلرژن به بدن دارند.

به گفته‌ گروه حمایت از بیماران «پلتفرم جهانی آلرژی و راه‌های تنفسی»، شیوع جهانی آلرژی در حال افزایش است و حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد از جمعیت جهان ممکن است به نوعی آلرژی مبتلا باشند. آلرژی می‌تواند همه‌ی گروه‌های سنی را تحت تأثیر قرار دهد و ممکن است در پاسخ به چیزهای رایجی مانند غذا، دارو، محصولات گیاهی یا حیوانی ایجاد شود.

افرادی که به آلرژی مبتلا هستند ممکن است هنگام مواجهه با گرده یا گردوغبار، دچار بثورات پوستی، تورم و گرفتگی راه‌های تنفسی فوقانی شوند. در این مقاله، با علل آلرژی آشنا می‌شوید و یاد می‌گیرید چگونه می‌توان آن را در خانه مدیریت کرد، ازجمله با استفاده از بهترین دستگاه‌های تصفیه هوا و کاهش تماس با آلرژن‌ها.

آلرژی‌ها چگونه شروع می‌شوند؟

بر اساس گفته‌ی «مدیکال نیوز تودی»، آلرژی‌ها توسط آلرژن‌ها ایجاد می‌شوند؛ موادی خارجی که معمولاً مضر نیستند، مگر در افرادی که از لحاظ ژنتیکی مستعد واکنش بیش‌از‌حد ایمنی هستند.

آلرژن‌ها سیستم ایمنی را تحریک می‌کنند تا نوع خاصی از آنتی‌بادی‌ها را تولید کند. این آنتی‌بادی‌ها باعث آزاد شدن مواد شیمیایی مانند هیستامین از سلول‌های ماست می‌شوند. این ترکیب شیمیایی منجر به بروز علائمی مانند خارش، تورم چشم و قرمزی می‌شود؛ نشانه‌هایی که اغلب بیماران آلرژیک از آن شکایت دارند.

مثلاً آلرژی‌های غذایی رایج اغلب توسط آنتی‌بادی‌های IgE ایجاد می‌شوند، طبق مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۶ در ژورنال Nature Reviews Immunology منتشر شد.

نوع آلرژن و مسیر ورود آن به بدن تعیین می‌کند که آلرژی چگونه بروز پیدا کند. برای مثال، تماس با آلرژن‌های پوستی منجر به خارش، بثورات پوستی و احساس سوزش می‌شود؛ درحالی‌که گرده‌های گیاهی می‌توانند آبریزش بینی، تنگی نفس و مشکلات تنفسی ایجاد کنند.

آلرژن‌های رایج عبارت‌اند از (به نقل از Healthline):

غذاها: بادام‌زمینی، تخم‌مرغ

داروها: پنی‌سیلین و داروهای حاوی گوگرد

نیش حشرات: مانند زنبورها و زنبورهای وحشی

محصولات گیاهی: مانند گرده‌ی گیاهان

مواد حیوانی: مانند شوره‌ حیوانات خانگی

برخی افراد ممکن است نسبت به یک یا چند آلرژن حساسیت شدید نشان دهند که می‌تواند منجر به آنافیلاکسی شود یک واکنش آلرژیک شدید و تهدیدکننده‌ زندگی ناشی از پاسخ ایمنی بیش‌ازحد.

آنافیلاکسی با فشار خون پایین، دشواری در تنفس و واکنش‌های شدید پوستی همراه است که یک اورژانس پزشکی محسوب می‌شود و نیازمند درمان فوری در بیمارستان است.

آیا آلرژی درمان دارد؟

هیچ درمان قطعی برای آلرژی وجود ندارد، اما طبق یک مطالعه از کلینیک‌های ایمنی‌شناسی و آلرژی در آمریکای شمالی در سال ۲۰۱۴، برخی کودکان ممکن است در طول رشد، آلرژی به برخی غذاها مانند شیر یا تخم‌مرغ را پشت سر بگذارند.

آلرژی‌ها را می‌توان با روش‌های مختلفی مدیریت کرد. مؤثرترین راه، طبق مطالعه‌ای در ژورنال Adolescent Medicine، شناسایی آلرژن و پرهیز از مواجهه با آن است.

راهکارهایی برای کاهش تماس با آلرژن‌های خانگی 

نصب دستگاه رطوبت‌گیر برای کاهش رطوبت سطوح

جایگزینی فرش با کاشی‌های سرامیکی

کاهش تماس با حیوانات خانگی

استفاده از فیلترهای HEPA برای حذف آلرژن‌های معلق در هوا

همچنین، داروهایی مانند آنتی‌هیستامین‌ها برای کاهش خارش، آبریزش بینی و تورم پوست مؤثر هستند .

در موارد آلرژی شدید به آلرژن‌های هوابرد، ممکن است نیاز به تزریق واکسن آلرژی باشد. این واکسن‌ها حاوی مقدار ضعیفی از آلرژن هستند که به سیستم ایمنی آموزش می‌دهند چگونه در مواجهه‌ی بعدی با آن واکنش مناسب نشان دهد.

برای مثال، در افراد دارای آلرژی به گرده، مقدار کمی از گرده به بدن تزریق می‌شود تا آنتی‌بادی‌هایی علیه آن تولید شود. این آنتی‌بادی‌ها در مواجهه بعدی با گرده، آن را سریع‌تر خنثی می‌کنند. البته طبق یک مرور سیستماتیک در دانشگاه ادینبرو، تزریق آلرژی ممکن است عوارضی نیز داشته باشد و فقط باید توسط متخصص انجام شود.

آیا آلرژی می‌تواند گلودرد ایجاد کند؟

بله، آلرژی می‌تواند گلودرد ایجاد کند، به‌خصوص زمانی‌که آلرژن‌های هوابرد سلول‌های ایمنی در بینی را تحریک کنند. این پاسخ ایمنی باعث تولید ترشحات غلیظ در حفره‌ی بینی شده و درنهایت باعث ریزش از پشت بینی (Postnasal drip) می‌شود. این مخاط غلیظ از پشت بینی به گلو می‌ریزد و موجب تحریک یا درد در ناحیه‌ی گلو می‌شود. این حالت ممکن است با خارش بینی، گرفتگی، تورم چشم‌ها، عطسه یا سرفه نیز همراه باشد.

آلرژی یا کرونا: چگونه تفاوت را تشخیص دهیم؟

آلرژی و کووید-۱۹ می‌توانند علائم مشابهی مانند سرفه و گرفتگی بینی داشته باشند، اما تفاوت‌های ظریفی میان آن‌ها وجود دارد. با این حال، اگر علائمی شبیه آلرژی دارید، بسیار مهم است که تست کرونا انجام دهید، زیرا ممکن است ندانسته ویروس را به دیگران منتقل کنید.

تفاوت‌های کلیدی:

عامل ایجادکننده: کروناویروس (SARS-CoV-2) یک عامل عفونی است، درحالی‌که آلرژی ناشی از تحریک سیستم ایمنی به‌وسیله‌ی مواد خارجی غیرعفونی است.

روش انتقال: کرونا از طریق قطرات تنفسی منتقل می‌شود، درحالی‌که آلرژی واگیردار نیست و فرد آلرژیک ناقل بیماری نیست.

علائم بالینی: کرونا باعث تب، تنگی نفس، درد عضلانی و از دست دادن حس بویایی و چشایی می‌شود — علائمی که در آلرژی دیده نمی‌شوند. در مقابل، خارش مداوم و اشک چشم از علائم آلرژی هستند که در کرونا دیده نمی‌شوند. (توجه: آنافیلاکسی می‌تواند تنفس را مختل کند.)

درمان:

آلرژی با دارو و دوری از عوامل محرک کنترل می‌شود. بهترین راه پیشگیری از کرونا، واکسیناسیون است.

بررسی آلرژی از منظر سلامت روان (Mental Health) یکی از حوزه‌های کمتر دیده‌شده اما بسیار مهم در پزشکی روان‌تنی است. در ادامه به مهم‌ترین جنبه‌های روانی-عصبی آلرژی می‌پردازیم:

۱. اضطراب مزمن و اختلالات خلقی در بیماران آلرژیک

افرادی که با آلرژی‌های مزمن دست‌وپنجه نرم می‌کنند (به‌ویژه آلرژی‌های فصلی، پوستی یا غذایی)، اغلب دچار افزایش سطح اضطراب، تحریک‌پذیری و حتی افسردگی می‌شوند. دلایل این موضوع:

علائم مزاحم (مثل خارش، گرفتگی بینی، خواب‌آلودگی ناشی از دارو)

اختلال در کیفیت خواب

ناتوانی در شرکت در فعالیت‌های اجتماعی یا تفریحی (مثلاً ترس از خوردن غذا در مهمانی‌ها یا اجتناب از فضای باز در فصل بهار)

در نتیجه، افراد ممکن است دچار احساس انزوا، ناامیدی و کاهش اعتماد به نفس شوند.

۲. ارتباط سیستم ایمنی و روان

مطالعات روان‌نورویمنی (Psychoneuroimmunology) نشان می‌دهند که بین سیستم ایمنی، مغز و روان یک پیوند دوطرفه وجود دارد. وقتی سیستم ایمنی تحریک می‌شود (مثلاً در هنگام آلرژی):

مواد التهابی مانند هیستامین و سیتوکین‌ها در بدن افزایش می‌یابند.

این مواد می‌توانند روی مغز تأثیر بگذارند، خلق‌وخو را تغییر دهند و باعث خستگی ذهنی، اضطراب یا کاهش تمرکز شوند.

در واقع، بسیاری از بیماران آلرژیک در اوج فصل حساسیت احساس می‌کنند تمرکز ندارند یا “ذهنشان مه‌آلود” است .

۳. تأثیر روان بر شدت علائم آلرژی

سلامت روان خود می‌تواند شدت آلرژی را تشدید کند:

استرس، اضطراب و تنش‌های روانی می‌توانند موجب افزایش واکنش سیستم ایمنی و بدتر شدن علائم شوند.

در مقابل، آرام‌سازی ذهنی (مانند تمرین‌های تنفس عمیق، یوگا، مراقبه) می‌تواند شدت علائم را کاهش دهد.

مطالعات نشان داده‌اند که استرس مزمن می‌تواند پاسخ ایمنی را تقویت کند، و به همین دلیل افراد مضطرب بیشتر دچار حملات آلرژیک شدیدتر می‌شوند.

۴. اختلال اضطراب سلامتی (Health Anxiety) و حساسیت افراطی

افرادی که به آلرژی‌های شدید مبتلا هستند (مانند آنافیلاکسی)، ممکن است به مرور دچار اختلال اضطراب سلامتی شوند:

ترس دائمی از غذا خوردن یا تماس با محیط

اجتناب‌های افراطی (مانند پرهیز از سفر، مدرسه یا مهمانی)

نگرانی بیمارگونه از احتمال واکنش حتی بدون شواهد عینی

در برخی موارد، این وضعیت به اختلالات وسواس (OCD) یا پانیک (حمله اضطرابی) تبدیل می‌شود.

۵. کودکان و نوجوانان: اثرات روانی اجتماعی

کودکانی که با آلرژی‌های غذایی یا پوستی بزرگ می‌شوند، ممکن است:

احساس متفاوت‌بودن کنند

در مدرسه یا جمع‌های دوستانه احساس طردشدگی داشته باشند

دچار اضطراب اجتماعی، اختلال عزت‌نفس یا افسردگی شوند

بنابراین حمایت عاطفی و روان‌شناختی در این کودکان اهمیت حیاتی دارد.

راهکارهای روان‌پزشکی و روان‌شناختی برای مدیریت آلرژی

روش هدف / تأثیر

درمان شناختی‌رفتاری (CBT) کاهش استرس، اضطراب مرتبط با آلرژی

تمرین ذهن‌آگاهی (Mindfulness) بهبود تمرکز، کنترل علائم روانی

مشاوره گروهی یا فردی افزایش تاب‌آوری و حمایت اجتماعی

آموزش بیماران و خانواده کاهش اضطراب ناشی از ناآگاهی

نتیجه‌گیری

آلرژی فقط یک بیماری جسمی نیست؛ یک تجربه‌ی روان‌تنی است که ذهن، احساسات و کیفیت زندگی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. درمان موفق آلرژی باید ترکیبی از پزشکی، تغذیه، و حمایت روانی باشد. افراد نیاز دارند نه‌تنها جسم، بلکه ذهن خود را نیز در برابر آلرژن‌ها ایمن کنند.

برای ورود به صفحه اینستاگرام کلیک کنید.

تمام مطالب سایت اختصاصی و توسط تحریریه خط سلامت تولید شده است، استفاده با ذکر منبع و لینک دهی بلامانع است